14 July 2024


İzlem Gözükeleş

Dijital Kamu Altyapıları


2000’li yılların başında her şeyin başına e harfi getirmek modaydı. E harfiyle nesnelerin, hizmetlerin, toplumsal ilişkilerin ve süreçlerin dijitalleşmesine işaret ediliyordu. E harfi sihirliydi. Dijitalleşmenin dokunduğu yerleri değiştirip dönüştüreceği ve bunun da yararlı sonuçları olacağı beklentisi yaygındı.

Beklentilerin en fazla olduğu yerlerin başında ise e-devlet hizmetleri vardı. Vatandaşlara devlet tarafından verilen hizmetlerin elektronik ortamda sunulması olarak tanımlayabileceğimiz e-devletle, yurttaşlar devlet kurumları tarafından sunulan hizmetlere internet üzerinden erişebilecek ve farklı devlet kurumları elektronik olarak birbirine bağlanabilecekti.

Öyle de oldu. Özellikle verimliliği artırma hedefiyle kamu ve özel hizmetler dijitalleştirildi. Belirli ihtiyaçları çözecek yazılım ve platformlar geliştirildi. Dijital teknolojiler hayatımıza daha çok girdi. Bir zamanlar yollar, elektrik, su, kanalizasyon vb fiziksel altyapıların ekonomik ve toplumsal gelişmede üstlendiği rolü 21. yüzyılda dijital teknolojiler üstlenmeye başladı.

Pandemide olduğu gibi aşı dağıtımını koordine eden, sosyal yardımları dağıtan, kimlik kayıtlarını yöneten, ödeme yapan, tıbbi verileri paylaşan vb dijital sistemler 21. yüzyılda kritik bir altyapı haline geldiler. Yapay zekâ alanında yaşanan gelişmeler dijital teknolojilerin altyapısallaşma sürecini hızlandırıyor, genişletiyor ve derinleştiriyor. Fakat bu süreçte, dijital yapıların ve yeteneklerin hükümetler ve uluslararası kuruluşlar tarafından düzenlenmesi önemli olmakla beraber bunların hükümetler, ulusötesi kuruluşlar ve özel sektör tarafından yaratıldığını ve finanse edildiğini, dönüşümün tarafsız değil belirli bir yönde olduğunu atlamamak gerekiyor.

Dijital altyapıların öneminin artması sonucunda, teknolojinin kamu çıkarları doğrultusunda kullanımı ve/veya büyük teknoloji şirketlerinin gücünün sınırlanması hedefiyle siber egemenlik, dijital egemenlik, teknolojik egemenlik gibi çeşitli politik yaklaşımlar gündeme geliyor. Bunlardan biri de Dijital Kamu Altyapısı (DKA) yaklaşımı.

DKA resmi olarak 2023 yılında küresel politika sözlüğüne girmiş. DKA’nın genel kabul gören bir tanımı olmamasına karşın DKA, toplumsal ölçekte kamu yararı sağlayan, yeniden kullanılabilir dijital bileşenler için kullanılıyor. Örneğin, dijital kimlik, ödemeler ve veri alışverişi sistemleri birer DKA olarak değerlendiriliyor (Eaves, Mazzucato ve Vasconcellos, 2024).

Dijitalin anlamı konusunda herhangi bir belirsizlik yok. Ama altyapı ve kamunun tanımları o kadar belirli değil.

Altyapı Nedir?

Altyapı (infrastructure) kelimesi, Latince’den türemiş ve ‘yapının altında kalan’ anlamına geliyor. Fransız mühendisler bu terimi 19. yüzyılda demir yolları, su depoları gibi ‘üst yapıları’ destekleyen veya tam anlamıyla bunların altında kalan kazılar, toprak işleri, tüneller ve köprüler gibi fiziksel yapıları tanımlamak için kullandılar. Soğuk Savaş döneminde ise altyapı terimi sık sık askeri bağlamda kullanılmaya başlandı. Örneğin, ABD Başkanı Eisenhower altyapı terimini NATO’nun ortak yeteneklerini ‘destekleyecek’ (üstyapısını oluşturacak) askeri tesisler (altyapı) inşa etme faaliyetlerini haklı göstermek için kullanıyordu. Böylece altyapı, ‘yapının altı’ şeklindeki anlamının ötesine geçmeye başladı. Daha muğlak ama temel bir kolektif kullanım fikrini içerecek şekilde genişledi.

Günümüzde ise altyapı tanımlarının sosyal, kurumsal, dijital ve diğer kategorileri kapsayacak şekilde genişlediğini görüyoruz. Oxford ve Cambridge sözlükleri altyapı için sırasıyla aşağıdaki tanımları yapıyorlar:

  • bir toplumun veya işletmenin faaliyet göstermesi için gereken temel fiziksel ve örgütsel yapılar ve tesisler (örneğin binalar, yollar, güç kaynakları).
  • bir ülke veya kuruluşun etkin bir şekilde çalışabilmek için kullandığı ulaşım ve güç kaynakları gibi temel sistemler ve hizmetler.

Eaves vd.’nin (2024) çalışması ise Frischmann’ın (2012) altyapı tanımına dayanıyor: Birçok amaca giden ortak araçlar. Böylece altyapı sadece fiziksel olan şeylerle sınırlanmıyor; sosyal, kurumsal ve dijital olgular da altyapı tanımına dahil ediliyor. Bunun yanında Frischmann (2012) altyapıyı analiz ederken üzerinde durulması gereken iki önemli ögeye vurgu yapıyor: ortak kullanım (ortak araçlar) ve sayısız kullanım olasılığı (birçok amaca yönelik). Bu bağlamda, Frischmann’a (2012) göre altyapılar aşağıdaki üç kriteri sağlamalı:

  1. Kaynak sınırsız ve tüm talebi karşılayabilecek olmasa da paylaşılabilir olmalıdır. Örneğin dijital alandaki kaynaklar, sınırlı depolama kapasitesine veya işlem gücüne dayanabilir. Ama altyapı olabilmesi için paylaşılabilir olmalıdır.
  2. Kaynağa yönelik sosyal talep, öncelikle kaynağa bir girdi olarak ihtiyaç duyan üretken faaliyetler tarafından yönlendirilir.
  3. Kaynak, özel mallar, kamu malları ve sosyal malları içerebilen geniş bir mal ve hizmet yelpazesinde girdi olarak kullanılabilir. Bir diğer deyişle altyapılar çok farklı amaçlar için kullanılabilir.

Dijital altyapı denilince ilk akla gelen genellikle fiziksel telekomünikasyon altyapısı oluyor: Kablolar, veri merkezleri, iletim ağları vs. Tüm bunların ötesinde İnternet de yazılımın (talimatlar, protokoller) donanımla (bilgisayarlar, kablolar) birleşmesiyle ortaya çıkan bir dijital altyapı. Fakat Eaves vd (2024) donanım ve internet protokolleri katmanlarının üzerinde yer alan yeni bir dijital altyapı katmanına odaklanıyorlar. Bu yeni dijital altyapı, dijital kimlikler, ödemeler ve veri alışverişi sistemleri gibi modern piyasaların ve toplumun işleyişi için giderek daha önemli hale geliyor. Dijital altyapılar, veri ve donanım katmanlarını ortaya çıkabilecek çoklu hizmetlere ve kullanım durumlarına bağlıyor; paylaşılan kaynakları sağlıyor. Paylaşılan altyapılar, kamu ya da özel kuruluşlar tarafından sağlanabiliyor veya farklı kuruluşların işbirliği ile geliştiriliyor. Eaves vd (2024), üç dijital altyapı üzerinde duruyor.

Birincisi, dijital kimlik altyapıları. Bu altyapılar, Google, Facebook ve Apple’ın kimlik doğrulama sistemleri tarafından sağlanabileceği gibi devletler de bu hizmeti verebiliyor. Google, Facebook ve Apple ID’leri sayesinde internet kullanıcıları bazı web sitelerine girebiliyor veya alışveriş yapabiliyor. Günümüzde bir çok ticari hizmette bu şirketler tarafından yönetilen kimlik altyapısını kullanıyoruz. Ya da her bir site için yeni kullanıcı adı oluşturmaktansa bu şirketlerin sunduğu altyapı hizmetini kullanmayı tercih ediyoruz. Aynı zorunluluk devlet tarafından elektronik ortamda sunulan hizmetler için de geçerlidir; e-devlet hesabımız aktif değilse kamu kurumları tarafından sunulan bazı hizmetlere erişemiyoruz.

İkincisi, ödeme sistemi altyapıları. Bu altyapılar finans kuruluşları, iş yerleri ve kart sahipleri arasındaki elektronik işlemleri kolaylaştırıyor. Altyapılar çoğunlukla özel kuruluşlar tarafından sağlanıyor. Örneğin en bilinen ödeme sistemi altyapılarından Mastercard, yetkilendirme, takas ve mutabakat süreçleri aracılığıyla fonların güvenli ve kesintisiz akışını sağlar. Fakat bu hizmet altyapısı devletler tarafından da sağlanabilir. Brezilya Merkez Bankası tarafından geliştirilen Pix ile kişiler, şirketler ve devlet kurumları iş günleri dışında da para transferi yapabiliyorlar.

Üçüncüsü, veri depolama ve hesaplama altyapıları. Bu altyapılar sayesinde internet, birkaç büyük şirketin altyapıları üzerinde çalışmaya başladı. Örneği Amazon, şirketlere ve bireylere hesaplama gücü, depolama alanı ve bir çok bilişim kaynağını esnek biçimde kullanabilme olanağı sağlıyor. Buna karşı Avrupa Birliği ülkeleri, Avrupalı şirketlerin küresel pazardaki rekabet gücünü güçlendirecek ve veri ekonomisinin gelişimini destekleyecek yeni nesil bulut ve uç bilişim teknolojisi altyapı geliştirmeye çalışıyor.

DKA’daki Kamunun Anlamı

Dijital bir altyapıyı kamu altyapısı yapan nedir? Öncelikle DKA’daki kamunun devlet sahipliği anlamına gelmediğinin altını çizmek gerekiyor. DKA’daki kamu sözcüğü daha çok kamu yararı veya gözetimini ifade ediyor. Fakat kamu yararı kavramı da yeterince açık değil. Örneğin, Mastercard, Visa ve American Express gibi ödeme altyapılarında kamusal yarardan söz edilebilir. Çünkü bu altyapılar, milyonlarca insanın ödemelerinde kredi işlevini kullanabilmelerine olanak sağlar. Ama bu bakış açısıyla dijital altyapıların büyük bir kısmının kamusallığından söz edebiliriz. Üstelik şirketler, düzenlemeye tabi olmalarını kamu gözetiminin varlığına, dolayısıyla sundukları hizmetlerin kamusallığına kanıt olarak gösterebilirler.

Ancak uygulamada, kamu yararı sağlama iddiasındaki her kuruluşun muğlak ya da tarafsız olmayan, içinde örtük normatif değerler barındıran bir kamu yararı yorumu vardır. Bu nedenle, belirli bir içeriği olan ve çoğu durumda kolayca tanımlanabilen, ölçülebilen ve değerlendirilebilen kamusal değerlere odaklanmak DKA’yı tartışırken daha yararlı olabilir. Bozeman’n (2007) belirttiği gibi kamusal değerler,

  • yurttaşların sahip olması gereken (ve olmaması gereken) haklar, faydalar ve ayrıcalıklar;
  • yurttaşların topluma, devlete ve birbirlerine karşı yükümlülükleri;
  • hükümetlerin ve politikaların dayanması gereken ilkeler

hakkında normatif bir fikir birliği sağlar.

Kısacası, DKA’lar tarafsız altyapılar değildir. Nasıl tasarlandıkları ve tasarımlarında hangi değerlere öncelik verildiği faaliyete geçtiklerindeki yönelimlerini belirler. DKA’ları kamu çıkarlarını göz önünde bulundurarak tasarlamak ve uygulamak için kuruluşların DKA ile ilgili kararlarında değerleri nasıl çerçeveledikleri ve altyapıya yerleştirdiklerine dikkat etmek gerekir. Geleneksel altyapı tartışmalarında altyapıların kamusallığını değerlendirirken iki yaygın bakış açısı vardır. Birincisi, altyapının kamusallığını niteliklerine göre analiz etmektir. İkinci bakış açısı ise altyapının işlevlerine göre değerlendirilmesidir.

Eaves vd (2024), geleneksel altyapılara dair bu iki bakış açısını DKA bağlamında tartışıyor. Yazının devamında göreceğimiz gibi birinci bakış açısında dinamik verimlilik ve ölçeklenebilirliğe önem veren teknik nitelikler ön planda. İkincisinde ise toplumsal faydalar, altyapının gerçekleştirdiği (veya gerçekleştirilmesine yardımcı olduğu) farklı toplumsal amaçlar aracılığıyla ele alınıyor.

DKA’ya Niteliksel Yaklaşım

Açık Standartlar ve Birlikte Çalışabilirlik

Geleneksel altyapılarda dinamik bir verimlilik yaratmanın yollarından biri birlikte çalışabilirlik yoluyla rekabetin teşvik edilmesidir. Birlikte çalışabilirlik, ortak sistemlerde yer alan çeşitli kuruluşlar arasında kesintisiz etkileşim ve işbirliği sağlar; farklı sektörlerde rekabeti kolaylaştırır. Standartlaştırılmış protokoller, farklı oyuncuların sektöre girişini kolaylaştırır. Çeşitli kuruluşların yenilikçi çözüm ve hizmetlere katkıda bulunabileceği bir rekabet ortamı doğar.

Birlikte çalışabilirlik, geleneksel altyapılarda önemlidir. Ama son otuz yıldaki gelişmelere baktığımızda birlikte çalışabilirliğin dijital altyapılarda daha da önemli olduğunu görüyoruz. Birlikte çalışabilirliğe özen gösterilmediğinde kuruluşlar teknoloji şirketlerine bağımlı hale geliyorlar ve bu bağımlılık yıllarca devam ediyor. Bu nedenle Dijital Kamu Altyapısı Merkezi (https://cdpi.dev/) birlikte çalışabilirliği DKA’nın kamusallığını tanımlayan temel bir nitelik olarak görüyor. Dijital Kamu Altyapısı Merkezi’na göre DKA yaklaşımının klasik dijitalleştirme çabalarından en temel farkı birlikte çalışabilirliğe verdiği önem. Çünkü birlikte çalışabilirlik ilkesi sayesinde bireysel seçim olanağı güçleniyor ve pazar rekabeti yönlendirilebiliyor.

Dolayısıyla Amazon Web Services (AWS) gibi bulut bilişim hizmeti veren dijital altyapılar, bir DKA olarak değerlendirilemez. En başta AWS’nin mimarisi birlikte çalışabilirliği dikkate alan açık standartları takip etmez. Bulut bilişim hizmeti veren diğer büyük şirketler gibi AWS de kendi hizmetlerine bağımlılığı teşvik eden stratejik adımlar atar ve müşterilerin alternatif platformlara geçişini zorlaştırır. AWS’nin özel mülkiyetli yazılım ve protokollere dayalı yaklaşımı, sistem içinde hızlı inovasyon ve optimizasyonu teşvik ederken, müşterilerini sınırlı birlikte çalışabilirliğin uzun vadeli sonuçlarıyla baş başa bırakır.

Eaves vd’nin (2024) belirttiği gibi birlikte çalışabilirlik sayesinde bir DKA rekabeti yönlendirebilir. Brezilya Merkez Bankası tarafından işletilen anlık ödeme dijital altyapısı Pix buna güzel bir örnek. Pix’ten önce her finans kurumu kendi işlem sistemlerini kullanıyor ve kendi ücretlerini belirliyordu. Bankalar işlem ücretleri için kıyasıya rekabet ediyordu ve pazar oldukça yoğunlaşmıştı. Pix’in sıfır maliyetle anında ödeme imkanı sağlayan birlikte çalışabilirlik temelli mimarisiyle işlem ücretleri için rekabetin yerini hizmet kalitesi için rekabet aldı.

Yeniden Kullanılabilir Yapı Taşları

Dijital altyapılar bölünebilir ve çok daha güçlü modüler alt bileşenler oluşturabilir. Yapı taşları, birlikte çalışabilen, geniş ölçekte temel bir dijital hizmet sağlayan, birden fazla kullanım durumuna sahip ve farklı bağlamlarda yeniden kullanılabilen yazılım kodu, platformlar ve uygulamalardır. Küresel Kalkınma Merkezi’ne göre, yeniden kullanılabilir yapı taşları, mikroservis mimarisine dayanan dört özelliğe sahiptir:

  • Özerklik: Bağımsız, yeniden kullanılabilir bir hizmet veya hizmet kümesi sağlarlar; birçok modül/mikroservisten oluşabilirler.
  • Genellik: Kullanım durumları ve sektörler arasında esnektirler.
  • Birlikte çalışabilirlik: Diğer yapı taşlarıyla birleştirilebilir ve etkileşime girebilirler.
  • Yinelemeli evrimleşebilirlik: Çözümlerin bir parçası olarak kullanılırken bile geliştirilmeye devam ederler.

2017’de Hindistan’da Sunbird’ün başlattığı, eğitimde gerçekleştirilen temel işlevleri hedefleyen modüler, özgür ve açık kaynaklı dijital altyapı oluşturma projesinde yer alan Anuvaad adlı modül, yeniden kullanılabilir yapı taşlarının kamusal alandaki rolüne ilişkin güzel bir örnek. Anuvaad, Hint dilleri için çeviri yetenekleri sağlayan bir modüldü. Daha sonra bu modül eğitim sektörüne yönelik çeşitli çözümlerin yanı sıra genel idare kapsamındaki çeşitli sektörlerde de kullanıldı.

Özgür ve Açık Kaynaklı Yazılım

Ekonomide altyapılar, ‘saf olmayan’ kamu malları olarak görülürler ve pozitif dışsallıklar yaratma potansiyelleri ile karakterize edilirler. Saf kamu mallarının ise iki temel özelliği vardır: Dışlanamazlık (non-excludability) ve rakipsizlik (non-rivalry).

Dışlanamazlık, bir kullanıcının diğerlerini bir ürünü kullanmaktan men etmesinin maliyetli veya imkansız olduğunda söz konusudur. Bir malın bir kişi tarafından tüketilmesi, diğerlerinin kullanabileceği miktarı azaltmıyorsa, o mal rakipsizdir. Örneğin verilerin rakipsiz olduğu söylenebilir. Verinin kullanımı, veri miktarını azaltmaz. Fakat pratikte hem dışlanamaz hem de rakipsiz olan az sayıda saf kamu malı vardır. Birçoğu kısmen rekabetçi veya kısmen dışlanabilirdir. Bu nedenle altyapılar çoğu zaman saf olmayan kamu malları olarak karşımıza çıkarlar.

Dijital alandaki bir mal veya hizmet,

  • evrensel (ya da neredeyse evrensel) olarak erişilebilirse
  • kullanıcı sayısı arttıkça hesaplama ve işlem gücünde hiçbir kısıtlama yoksa (ya da minimum kısıtlama varsa)

(saf olmayan) bir kamu malı veya hizmetidir.

Bu da ancak dijital altyapının birlikte çalışabilir standartlarla oluşturulması, yeniden kullanılabilir olması ve özgür/açık kaynaklı yazılım kullanılması durumunda gerçekleşir. Altyapı, özel mülkiyetli yazılımlarla kurulduğunda dijital altyapının kamusallığından söz etmek zorlaşıyor ve şirketlere bağımlılık artıyor.

Özgür/açık kaynaklı yazılım, DKA’lar için kritiktir. Ancak sihirli bir değnek olmadığının da altını çizmek gerekiyor. Yazılımın, kod kalitesi, dokümantasyonu olup olmadığı, yönetişim süreçleri, kullanıcı desteği vb konuları atlamamak gerekiyor.

DKA’ya İşlevsel Yaklaşım

Topluluğun ve Sosyal İlişkilerin Teşvik Edilmesi

Parklar, kamusal alanlar ve internet sosyal değer yaratan altyapı kaynaklarıdır. Altyapıların sosyal değer yaratma potansiyelini dört maddede özetleyebiliriz.

  • Altyapılar, kolektif varoluşun maddi ve örgütsel temelleridir;
  • Altyapılar, insanları, yerleri ve nesneleri birbirine bağlayan ağlar, sistemler ve kurumlardır;
  • Altyapılar, bir topluluğun farklı kesimleri arasında ve içinde düzenli etkileşimlerin kolaylaştırıldığı ve yerel halk arasında anlamlı ilişkilerin, yeni güven biçimlerinin ve karşılıklılık duygularının aşılandığı fiziksel alanlardır.
  • Altyapıların temel işlevi, toplumlar arası ve toplum içi ilişkileri teşvik etmektir.

DKA, toplumsal yaşamı şekillendirmeye yardımcı olma potansiyeline sahiptir. Dijital alanlarda kamusal ve sivil hayata dahil olmamıza yardımcı olurlar. Ancak günümüzde dijital altyapıların sadece ufak bir kısmı kamusal hedefler doğrultusunda tasarlanır.

Ekonomik Etkinlikleri Teşvik Edilmesi

Özellikle iktisatçılar kamu altyapılarının yarattığı ekonomik değer üzerinde dururlar. Altyapıların ekonomik aktörlerin ekonomik potansiyellerini harekete geçirme potansiyeline sahip olduğunu savunurlar. Bu anlatı özellikle gelişmekte olan ekonomilerin DKA politikalarında önemli bir yere sahiptir. DKA’nın ekonomik büyüme potansiyeli olan bir dijital ekonomiyi desteklediği fikri üzerinde durulur. DKA alanının öncülerinden olan Hindistan, bu söylemi dijital kimlik (Aadhaar), açık ödeme sistemi ve rızaya dayalı veri katmanı projelerini meşrulaştırmak için kullandı. Ayrıca bu söylem, DKA’nın genellikle en savunmasız olanlara odaklanan hızlı ekonomik kalkınma potansiyelini vurgulamak için de kullanılabiliyor. Örneğin, Dünya Bankasının Kalkınma için Kimlik programı, kimlik kanıtı üretmenin kalkınmanın çeşitli boyutlarıyla ilişkili olduğu varsayımı etrafında yapılandırıldı.

Daha İyi Yaşam Kalitesi Sağlama

Bu bakış açısında, altyapının kamusallığı, temel insan ihtiyaçlarının garanti edilmesiyle meşrulaştırılır. Geleneksel altyapılara erişim, insanların temel fiziksel ihtiyaçlarının (sıcaklık, sağlık, su, doğaya karşı korunma vb) ve sosyal ihtiyaçlarının (güvenlik, bilgi, eğitim, hareketlilik vb) karşılanmasıyla, dolayısıyla insan haklarıyla ilgilidir.

Örneğin Hindistan’da dijital kimliklerin DKA olarak inşa edilmesinde bu bakış açısının önemli bir yeri vardı. Hükümet dijital kimlik altyapısını Birleşmiş Milletler’in ‘doğum kaydı da dahil olmak üzere herkese yasal kimlik sağlanması’ hedefiyle ilişkilendirdi.

Bu bakış açısı, sağlık, eğitim, hareketlilik ve güvenlik gibi alanlardaki sektörel DKA için de geçerlidir. Böylece tartışmalar teknik alanın dışına çıkabilmektedir. Örneğin, dijital uçurum sadece teknik bir sorun olarak değil insan hakları sorunu olarak ele alınıyor.

Temel Yeteneklerin Güvence Altına Alınması

Bu bakış açısında, Amartya Sen’in “iyi oluş, insanların yetenekleri ve işlevleri açısından anlaşılmalıdır.” düşüncesi etkili. Sen yetenekleri ‘insanların isterlerse başarabilecekleri şeyler ve varlıklar’, işlevleri ise ‘gerçekleştirilen yetenekler’ olarak tanımlıyor. Dolayısıyla bir işlev, bir dizi aracın (veya altyapı kaynağının) bir yeteneği gerçekleştirmesi durumunda elde ediliyor.

Sen’in yetenekler ve işlevler hakkındaki düşüncesi dijital altyapıların kamusallığını savunan tezlerde oldukça yaygın. Bu tezlere göre eğer kişi, dijital topluma katılma becerisine sahip değilse fırsatlardan dışlanıyor ve özgürlüğünü kaybediyor. Eaves ve Sandman’ın DKA’yı ‘dijital çağda bir vatandaş, girişimci ve tüketici olarak topluma ve piyasalara katılım için gerekli olan toplum çapında dijital yetenekler’ olarak tanımlaması bu varsayıma dayanıyor (https://medium.com/iipp-blog/what-is-digital-public-infrastructure-6fbfa74f2f8c).

DKA’da Nitelik ve İşlev Temelli Bakış Açılarının Sınırlılığı

DKA’nın kamusal değer yaratmaya yönelik nitelik temelli bir bakış açısıyla inşa edilmesi çeşitli toplumsal faydalar yaratır. DKA’nın açık standartlara uygun biçimde tasarlanması, yeniden kullanılabilir bileşenler ve özgür yazılımlar aracılığıyla inşa edilmesi, artan ve gelişen rekabet, ağ etkileri, bilginin ekonomide dolaşımı ve yayılması, ölçeklenebilirlik ve yaygın erişim gibi konularda katkıda bulunur. Ancak nitelik temelli bakış açıları sonuçların yönü üzerinde fazla durmaz. Altyapılardan kaynaklanan inovasyonun farklı pazarlarda ve biçimlerde olumlu yayılmalar yaratacağını ve bunların kısıtlanmaması veya önceden tanımlanmaması gerektiğini varsayar. Bu varsayımın olumlu sonuçları olsa da politika ile ilgili veya öncelikli olmayan alanlarda gereksiz yatırımlara veya zaman kaybına neden olabilir.

Buna karşın işlevsel bakış açıları, belirli bir toplumsal etkiyi hedefleyen politikalara odaklanır. Ancak, yalnızca işlevsel bir bakış açısının da sınırlılıkları vardır. DKA’ın belirli bir işlev göz önünde bulundurularak inşa edildiğini, ancak kamusallığı sağlayan niteliklere uyulmadığını varsayalım. Örneğin, birlikte çalışabilirlik kriterlerine ve açık standartlara uymayan bir dijital kimlik altyapısı oluşturulduğunda dijital kimlikleri farklı kullanım durumlarına göre tasarlarken çeşitli sorunlarla karşılaşılacaktır; şirketlere bağımlılık artacaktır.

Kısacası, DKA’nın inşasında hem nitelik hem de işlevsel bakış açılarının artıları ve eksileri vardır. Bu nedenle kuruluşlar nadiren tek bir bakış açısından hareket ederler. Buna karşın, her iki bakış açısının yanıtsız bıraktığı sorular da var. Birincisi, yönetişim. DKA’nın nitelikleri veya işlevleri ile ilgili hiçbir şey kapsayıcılık, şeffaflık ve güven yaratmaz. Bunlar yönetişim süreçlerinde ortaya çıkar. İkincisi, devletin DKA’daki rolüdür. Her iki söylem de devletin rolü konusunda genel olarak sessizdir. Kamu değerleriyle uyumlu iddialı hedeflere ulaşabilmek ve gerekli kolektif eylem için yön belirleyen etkin hükümet politikalarına gerek vardır. Bu, kamu sektörünün sadece piyasa düzenleyicisi olarak değil, aynı zamanda şekillendirici ve hatta en baştan yatırımcı veya ortak yatırımcı rollerini üstlenmesini gerektirir.

Kuşkusuz bu akıntıya karşı bir adım olacaktır. Neoliberal politikalar doğrultusunda devlet, bir çok görevini piyasalara terk etti. Fakat kamu değeri sağlamak ve kamu yararını teşvik etmek için devletin temel yeteneklerini tekrar elde etmeye ihtiyacı var. Çünkü devlet bazı işlevlerini piyasalara devrettiğinde, uzun vadede kurumsal hafızasını ve genel uygulama kapasitesini kaybeder. Devlet DKA inşasına girişmediği sürece, temel toplumsal işlevler (kimi zaman yabancı) özel şirketlerin özel mülkiyeti haline gelir.

Hükümetler kolektif eylem ve koordinasyonun gerçekleştiği sürecin yönünü belirlemede kritik bir rol oynar. Kamu değeri kolektif olarak yaratılır ve niyet kadar süreç de önemlidir. Devlet, farklı aktörlerin ortak faydaya doğru kolektif olarak hareket etmesine yardımcı olacak kamu yönetişim yapıları oluşturabilmelidir. Eaves vd (2024), kamu kurumlarının yönetişim sürecinde oynayabileceği rolü beş başlık altında ele alıyor.

DKA’da Devletin Rolü ve Yönetişim

Amaç ve Yönlülük

Politikaların tasarlanabileceği, kamu-özel sektör ortaklıklarının oluşturulabileceği ve vatandaşların katılımına yönelik iddialı bir yön belirlenmelidir. DKA da diğer altyapılar gibi tarafsız değildir; kazananlar ve kaybedenler yaratır ve bunun üzerine neyin inşa edilebileceğini şekillendirir. Altyapının ‘yönlülüğe’ sahip olduğu kabulünden sonra, bu özelliği açık hale getirilmeli ve önceliklendirilmelidir.

Örneğin, Hindistan’ın kimlik doğrulama altyapısı olan Aadhaar’da amaç ve yönün açıkça vurgulanması DKA’nın inşasına katkıda bulunmuş. Hindistan hükümeti, doğrudan nakit transferleri, sübvansiyonlu gıda ve yakıt gibi sosyal yardımların dağıtımını basitleştirmek istiyordu. Hükümet, bu yardımların önemli bir kısmının dolandırıcılık ve yolsuzluk nedeniyle boşa gitmesinden rahatsızdı. Bir kişiyi benzersiz bir şekilde tanımlayacak bir sistemin oluşturulması dolandırıcılığın önlenmesi ve sosyal yardımların doğru kişilere ulaşabilmesi için gerekliydi. Nitekim Aadhaar, sosyal yardımlar konusunda etkili olmakla kalmadı kimlik doğrulamanın gerektiği bankacılık ve telekomünikasyon sektörlerinde de kullanıldı.

Jamaika’da yaşananlar ise DKA’nın amacı net olarak ortaya konmadığında olabilecekleri gösteriyor. Jamaika hükümeti de bir kimlik sistemi oluşturmayı hedeflediğini duyurmuş ancak bunu politik bir amaçla ilişkilendirmemişti. Böylece insanların akıllarına farklı senaryolar geldi ve yurttaşların hükümet politikalarına güvensizliği arttı.

Birlikte yaratma ve katılım

Çeşitli toplumsal aktörleri içerecek şekilde ortak yatırım, işbirliği ve koordinasyonun kuralları ve mekanizmaları tanımlanmalıdır. Devlet, işbirliği için kurumsal mekanizmalar yaratır ve farklı toplumsal aktörlerin sonradan değil, önceden katkıda bulunabilecekleri bir süreç örgütler. DKA’da faklı toplumsal aktör gruplarının bakış açılarını bir araya getirmeye ve anlamlı bir şekilde bütünleştirmeye yönelik bir sürecin olup olmadığı DKA’nın başarısında etkilidir.

Ayrıca özel mülkiyetli teknolojilerin kullanımı (özellikle bu teknolojiler üzerinde devletin değil, şirketlerin söz hakkı olduğu durumlarda) birlikte yaratma ve katılımı sağlamak daha zor olacaktır.

Kolektif öğrenme ve bilgi paylaşımı

Kolektif öğrenmeyi destekleyen ve uzun vadeli yetenek ve kapasiteleri geliştiren kurumsal uygulamalar hayata geçirilmelidir. Uygulamada yer alan aktörler birbirlerinin başarı ve başarısızlıklarından öğrenebilmelidir. Ayrıca kurumsallaşmış bir öğrenme süreci ve kurumsal bilgi birikimi, uzun vadeli devlet kapasiteleri yaratacaktır. Bu nedenle, değer yaratma sürecinin düzenleyicileri kolektif zekayı ve bilgi paylaşımını teşvik etmenin yollarını bulmalıdır. Özgür yazılım topluluklarının teşvik edilmesi kolektif öğrenmeye katkıda bulunabilir.

Herkes için erişim ve ödül paylaşımı

Eğer bir altyapı kolektif faydaya yönelikse, evrensel olarak erişilebilir olmalı ve DKA’dan elde edilen ödüller toplumla paylaşılmalıdır. Fakat bu hedef her zaman özel çıkarlarla uyumlu değildir. Altyapının özel sektör tarafından yönetildiği durumlarda devletin bunları garanti altına alması gerekir.

Örneğin, DKA’nın evrensel erişimi garanti altına almasının yanında akıllı şehir uygulamalarında veri hakkındaki yönetişim politikalarını kamu yararını gözeterek ele alması gerekir. Verinin yönetişiminde özgür yazılım ve birlikte çalışabilirlikteki deneyimler yararlı olabilir.

Şeffaflık ve hesap verebilirlik

DKA uygulamasını yöneten ve yöneten kamu sektörü kuruluşlarının yurttaşlarının güvenini kazanması ve koruması için şeffaflık ve hesap verebilirlik, kritik önemdedir. Sorumluluğun dikey ve hiyerarşik olduğu geleneksel organizasyon yapılarının aksine, DKA’nın merkezi olmayan mimarisi, aynı altyapıyı paylaşan hükümet birimleri arasındaki hesap verebilirlik ilişkilerini zorlaştırır. Ancak diğer yandan DKA, dijital ayak izleri sayesinde şeffaflığı artırma potansiyeline de sahiptir. Örneğin, Barcelona Belediyesi, yurttaşların verilerinin şirketler tarafından nasıl kullanıldığı hakkında şeffaflık sağlamak için Decode adlı veri paylaşım mimarisini kurdu. Böylece yurttaşların kendi verilerini kontrol edebilmelerini ve kendi şartları doğrultusunda verilerini paylaşabilmelerinin önünü açtı.

***

Kısacası, dijital kamu altyapılarını tartışırken,

  • İnşa edilen altyapının teknik niteliklerinin kamucu politikaları destekleyip desteklemediğine (en başta özgür yazılım ve açık standartlara)
  • Hangi işlevlerin hedeflendiğine

dikkat etmek gerekiyor.

Dijital kamu altyapılarında, kamu sözcüğü, devlet sahipliğini ifade etmiyor ama Dijital Kamu Altyapılarını hayata geçirilebilmesi için yönetim birimlerinin (hükümet ya da belediye) artık dijital altyapıya dair işleri şirketlerin inisiyatifine terk etmekten vazgeçmesi, kamunun çıkarlarını açık seçik ortaya koyan politikalar geliştirmesi ve uygulaması gerekiyor.

Kaynak

Bozeman, B. (2007). ‘Public values and public interest: Counterbalancing economic individualism.’ Georgetown: Georgetown University Press

Eaves, D., Mazzucato, M., & Vasconcellos, B. (2024). Digital public infrastructure and public value: What is ‘public’about DPI. UCL Institute for Innovation and Public Purpose, Working Paper Series (IIPP WP 2024-05). London: UCL Institute for Innovation and Public Purpose. Retrieved March, 28, 2024.

Frischmann, B. (2012). Infrastructure: The Social Value of Shared Resources. Oxford and New York: Oxford University Press.



14 Jul 2024 @ 12:13 PM

21 April 2024


Efe Çiftci

Enhancing Home Automation: KDE Plasma and Yeelight Bulbs


I purchased a couple of Xiaomi Smart Led Bulbs a few years ago. In the beginning, it was fun to control the bulbs using a mobile application. However, as someone who spends most of his day in front of a computer, I gradually started feeling uncomfortable using my mobile phone to control the bulbs.

After some research, I’ve discovered that the bulbs can also be controlled from other devices in the same network, thanks to the programming interface the bulbs are providing. So, as a dedicated KDE user for years, I started developing a Plasma 5 widget that provided a simple user interface to control the bulbs next to the clock in the system tray. Unfortunately, the code was quite messy (e.g., I was a beginner with QML widgets, the widget was using a Python script for socket communication with the bulb, etc.), so I’ve never published that version on the web 🙂

With the arrival of KDE Plasma 6.0 a couple of months ago, the widget became unusable due to the changes introduced in the underlying libraries. Rather than simply updating the widget for compatibility, I’ve rewritten most of the widget from scratch, resulting in a cleaner and more efficient codebase. Instead of Python, the widget now uses a native C++ plugin which integrates better with the widget.

The widget currently offers the following features:

  • On/Off control,
  • Brightness, Temperature, RGB controls,
  • Animation duration setting

When the widget is first loaded, it communicates with the bulb and sets its interface accordingly. Additionally, the widget regularly communicates with the bulb and updates its interface if the bulb is controlled from somewhere else (e.g., the mobile app).

Installation

The source code for the widget is available at https://github.com/efeciftci/plasma-widget-yeelight. I’ve also uploaded a prebuilt .deb package for KDE Neon at https://github.com/efeciftci/plasma-widget-yeelight/releases/latest.

Assuming the prerequisites and build dependencies are already installed on your system, the widget can be built and installed with:

git clone https://github.com/efeciftci/plasma-widget-yeelight.git
cd plasma-widget-yeelight
mkdir build
cd build
cmake -DCMAKE_BUILD_TYPE=Release ..
make
sudo make install

Usage

For the widget to work, the LAN Control setting for the bulb must first be enabled from the Yeelight mobile app. The user is expected to enter the IP address of a bulb available on the local network in the configuration window when the widget is used for the first time. The user then can interact with the bulb using the user interface provided by the widget.

The Future

I plan to implement new features for the widget in the future, such as automatic bulb discovery and the ability to control multiple bulbs, so feel free to visit the widget homepage occasionally. And as always, merge requests and forks are welcome 🙂



21 Apr 2024 @ 07:44 PM

09 June 2022


Necdet Yücel

Google Summer of Code 2022


Bu yıl kabul edilen bizim çocuklar:

Yusuf Karadağ - Infinispan and Quarkus 

Berke Yavaş - Improved imgcodecs

Emre Saldıran - Custom Controller Implementation Using MathWorks Simulink Code Generation

Fatih Emre - Track Suggestion Feature

Onur Berk Töre - Improving Gazebo’s Mesh Format Support

Mete Özgüz - Improve Genome Nexus' Command Line Interface Experience

Aylin Aydın - Contribute to TensorFlow Similarity

Ayyüce Demirbaş - Developing demos for TensorFlow Lite Micro

Metehan Arslan - VLC.js


Meraklısı için: 2006, 2007, 2008, 2009, 2010, 2011, 2012, 2013, 2014, 2015, 2016, 2017, 2018, 2019, 2020, 2021


09 Jun 2022 @ 08:59 PM

08 October 2020


Sezai Yeniay

Zeki Bildirici


Yazmayalı epey bir zaman olmuş…

Bugün başlıkta adı yazan ve benim tanıştığım için mutlu olduğum Zeki arkadaş’a korona virus ile ilgili gönderdiğim bir iletinin ardından, Onunla tanışmamıza vesile olan Pardus (eski) ve topluluk sayfası olan Özgürlükiçin sitesi geldi aklıma.

Zeki bu konuyu ve ilk görüşmemizi günlüğünde yazmıştı aslında işte bu yazıyı yeniden okumak için googleda kendi adımla bir arama yaptım (Narsist miyim neyim? ) evet yaptım. Sonuç sayfasında önce, zamanında ikimizin de heyecan ve hevesle emek verdiğimiz Pardus ve Özgürlükiçin ile ilgili gezegen ve günlük sayfaları çıktı ikinci sayfanın başında da aradığım günlük yazısını buldum. Baştan sona bir güzel okudum, benim hakkımda ne güzel sözler söylemiş sağolsun. Hem bahsettiğim yazıyı hem de topluluk sayfasındaki yazılarımızı okudum, okurken zamanın nasıl geçtiğini farketmedim. Ekrandan kafamı kaldırdığımda iki saatten fazla bir zamanın geçtiğini gördüm.

Sonra düşündüm Zeki ile tanışalı 9 (yazıyla dokuz) yıl olmuş çok da hızlı geçmiş. İkimizin hayatında da oldukça fazla şey oldu; Birlikte sahipsiz kalan Özgürlükiçin sitesini ayağa kaldırmaya çalıştık çok uğraştık, elimizden geleni yaptık sonra yavaş yavaş Linux ve Özgür yazılım topluluğundan uzaklaştık. Zeki bu dönemde baba oldu hem de iki sefer 🙂 İstanbuldan İzmire geldi, kariyerinde üst seviyelere yükseldi, Doktoraya başladı, Libreoffice topluluğunu kurdu, yerelleştirme çalışmasına etkin bir şekilde katkı koydu, günlüğünde pek çok konuda yazmaya devam etti, Eşi Şebnem ile birlikte İlizarov Günlüğü kitabının editörlüğünü üstlendi. Arıcılığa başlayan bir “akaaşına” (o ben oluyorum 🙂 ) 4 kovanla ortak/destek oldu ve benim bilmediğim pek çok güzelliğe, iyiliğe imza attı.

Ben de geçen 9 yılda Pardus’un devamı olan Pisilinux dağıtımının oluşturulmasında çaba sarfettim, İlizarov Günlüğü’nü yaşayarak yazdım, İşçi sınıfı bilinciyle sendikacılık yapmaya çalıştım, Sürüldüm, Arıcılığa başladım.

Geçen onca zamanda Zeki ile çok sık olmasa da görüşmeye devam ettik, iş çıkışı onun işyerine gidip bi çayını içtim, Evine misafir oldum, birlikte arılığa gittik, Cağ kebabı yedik, takviyeli kola-fanta içtik, yine sohbet ettik özgür yazılım konuştuk, politika konuştuk, ekonomi konuştuk…

Takviyeli :))

Korona pandemisi (Bu da bize denk geldi) nedeniyle uzun zamandır yüz yüze konuşamasak da telefonla konuşuyoruz, umarım en kısa zamanda yine yüz yüze konuşabilir ve uzun yıllar da bu gök kubbe altında arkadaşlığımızı sürdürür yine her konuda konuşmaya devam ederiz.

Özgür yazılım ve Linux’un en büyük kazanımının bir arkadaş olacağı hiç aklıma gelmezdi iyi ki hayat bizi karşılaştırmış, iyi ki seni tanımışım Zeki arkadaş. Yıllar önce benim için yazdığın yazıya 9 yıl sonra böyle bir karşılık vermek istedim.

Son söz

Belki de dünya Zeki Bildirici gibi insanların hatırına dönüyordur kim bilir?



08 Oct 2020 @ 05:24 PM

14 July 2020


A. Hamdi Özcan

kdenlive nvenc profili tanimliyoruz


Video render işlemlerini hızlandırması için kdenlive‘a bir nvenc GPU render profili tanımladım. Bu tanımı oluşturmak, sadeleştirmek ve test etmek oldukça zor oldu. ffmpeg, kdenlive ve nvenc üçünün de kullandığı parametreler benzer olsada birbirlerinden farklılık gösteriyor. Bir de bunlara sürümler arası parametre farklılıkları eklenince, içinden çıkılmaz bir hal aldı ve çok fazla test yapmam gerekti.

Parametreleri oluştururken üç farklı kaynaktan yararlandım, Youtube tavsiyeleri [1], Nvidia teknik blogu [2] ve bir blogger in yazısı [3]. Umarım sizin için yol gösterici olur.

h264; 
f=mp4 vcodec=h264_nvenc preset=medium global_quality=16 profile:v=high bf=3 temporal-aq=1 rc-lookahead=20 vsync=0 movflags=faststart acodec=aac ab=384k
h265; 
f=mp4 vcodec=hevc_nvenc preset=medium global_quality=16 profile:v=main temporal-aq=1 rc-lookahead=20 vsync=0 movflags=faststart acodec=aac ab=384k

[1] https://support.google.com/youtube/answer/1722171?hl=en
[2] https://developer.nvidia.com/blog/turing-h264-video-encoding-speed-and-quality/
[3] https://flamy.ca/blog/2019-10-14-kdenlive-nvenc-video-settings-for-youtube.html

Hamdi Özcan – ozcan.com



14 Jul 2020 @ 10:51 AM

15 February 2020


Birtan Yıldız

Python ile ufak bir resim boyutlandırma betiği


Pampalar şimdi malumunuz ben linux kullanıcısıyım bu blogumdan da belli oluyordur. :P Ama tamamen alışkanlık ve kod yazmayı sevmekten dolayı konsol kullanmasını seviyorum. Geçenlerde okulda bi resim boyutlandırma ve video çevirme işlemi lazım oldu windowstaki gibi iki saat programlarla cebelleşmek yerine hemen konsoldan birer satırlık (ffmpeg ve imagamagick şahaneleri ile) kodla işimi gördüm. Burda amaç havalı görünmek değildi işi hızla bitirmekti.

Müdür yardımcımız hemen yapıştırdı siz linux kullanıyonuz ya dedi :) yani konsol falan :) Bunun konsol haricinde de yapılabildiğini anlattım ama seviyorum böyle dedim ama yine de tuttum bir de python betiği yazdım.
Adını da feriha koymadım pyresim koydum ( isim bulamadım salladım) github a da koydum ha :) alın bakın kullanın falan diye :)
https://github.com/birtanyildiz/pyresim





15 Feb 2020 @ 10:37 AM

29 October 2018


Zemberek NLP

Zemberek 0.16.0 Text Normalizasyonu ve gRPC sunucusu


Zemberek NLP 0.16.0 yayınlandı.  Bu sürümdeki yeni özelliklerden bazıları:

Metin Normalizasyonu
Bu özellik ile sosyal medya, forum ve mesajlaşma yazlımlarında kullanılan cümlelerdeki hatalar düzeltilmeye çalışılır. Bu işlem, metne daha sonra uygulanacak işlemlerin başarımını arttırabilir. Örnek:

Yrn okua gidicem
yarın okula gideceğim

Tmm, yarin havuza giricem ve aksama kadar yaticam :)
tamam , yarın havuza gireceğim ve akşama kadar yatacağım :)

ah aynen ya annemde fark ettı siz evinizden cıkmayın diyo
ah aynen ya annemde fark etti siz evinizden çıkmayın diyor
Bu ilk denememiz olduğu için sıklıkla hata yaptığı durumlar olacaktır. Detaylar için dokümantasyona bakınız.

gRPC sunucusu
gRPC, açık kodlu, yüksek hızlı bir uzaktan fonksiyon çağrı mekanizmasıdır. Zemberek fonksiyonlarının bir kısmına başka programlama dillerinden hızlı erişim sağlamak için kullanılabilir. Bu ilk sürümde grpc sunucusu ve kısıtlı fonksiyonlara python ile erişim kütüphanesi yayınlandı. Dokümantasyon.

Yeni morfolojik analiz modları:
Normalizasyon türü işlemler için faydalı olabilecek iki yeni analiz modu eklendi. Bunlardan ilki "informal" analiz. Bu şekilde özellikle konuşma dilinde kullanılan "yapıcam, edicem, geliyo, gidek" türü kelimelerin analiz edilip formal şekillerine dönüştürülebilmesi için mekanizmalar hazırlandı. Bu mekanizmanın kapsamını ilerki sürümlerde arttırmayı düşünüyoruz.

Diğer mod ise türkçeye özgü harfleri ihmal eden analiz mekanizması. Bu şekilde "kisi" kelimesi "kişi, kışı" çözümleri bulunabiliyor.

Yeni analiz modları için dokümantasyonu inceleyebilirsiniz.

Bu sürümde önceki sürümlerdeki API'yi bozan değişiklikler de oldu ve bazı hatalar giderildi. Eğer projeyi kullanıyorsanız güncelleme yapmadan değişiklik listesini incelemenizi öneririz. Bu sürümde yardımı olan herkese, özellikle morfoloji hatalarını bildiren Müge ve lm modelindeki problemi gideren bojie'ye teşekkürler.



29 Oct 2018 @ 02:17 PM

07 April 2017


Gürcan Öztürk

Raspberry Pi ile bira sıcaklığı ölçümü


Bir süredir evde bira yapmayı düşünüyordum sonunda karar verdim. 3 hafta kadar önce butikbira.com adresinden hazır bira setlerinden ve stout tipinde bira kiti satın aldım ve hemen o gün seti kurup başladım. Evde bira yapmanın en zor yanları kullanılan malzemenin temizliği ve mayalanma ortamının sıcaklığını korumak. Temizlik için gereken sabır ve dikkat iken sıcaklık konusu biraz daha büyük ve sorunlu bir durum. Mayalanma kovasının sıcaklık kontrolünü daha önceden Çin’den aldığım USB termometre ile yapıyordum ancak güvenilir bulmadım. Biraz araştırıp gerekli cihazın DS18B20 olduğunu öğrendim.

DS18B20’nin üç ayrı modeli var; transistör şeklindeki probe, su geçirmez plastik ile kaplanmış olan ve sıvı ölçümleri için de kullanılabilen probe ve sensörün hazır PCB kartı takılmış hali. Ben belki mayalanma kovasının içine de yerleştirebilirim diye düşünerek su geçirmeyen modelini internetten satın aldım. Bu 3 ayrı modelden PCB dışındakileri kullanabilmek için ek olarak 4.7k Ohm/0,25 W (sarı-mor-kırmızı-altın) bir dirence ihtiyacınız olacak. (PCB olanda direnç PCB’ye gömülmüş durumda olacaktır.)

ds18b20-waterproof

Evde boşta duran Raspberry B+ ‘ı bu iş için kullanmaya karar verdim. Sensörü hazırlamak ve Raspberry’ye bağlamak benim gibi elektronik cahili biri için bile çok basit. Sensörün üç kablosu var ve bunların Raspberry’de hangi GPIO pine bağlanacağı aşağıdaki gibi;

Kırmızı - 3.3v - PIN1
Sarı - Data - PIN7 (GPIO4)
Siyah - Topraklama - PIN6 (GROUND)

Bağlantıları yaptıktan sonra komutu çalıştırdıktan sonra Raspberry’yi yeniden başlatmanız gerekiyor.

echo "dtoverlay=w1-gpio" >> /boot/config.txt

Raspberry yeniden başlatıldıktan sonra ise yapılması gereken DS18B20’nin veri alabilmesi için gerekli kernel modüllerini yüklemek. Bunun için aşağıdaki komutları çalıştırın.

echo "modprobe w1-gpio" >> /etc/modprobe.d/ds18b20-temp
echo "modprobe w1-therm" >> /etc/modprobe.d/ds18b20-temp
modprobe -a

Modüllerin başarılı bir şekilde yüklendiğini ve sensörün sıcaklık okuyabildiğini aşağıdaki komutla deneyin. Komut çıktısında t=18437 rakamı celcius olarak sıcaklığı veriyor ve bu değeri 1000′ e bölmelisiniz.

root@beerpi:~# cat /sys/bus/w1/devices/w1_bus_master1/28-*/w1_slave
27 01 4b 46 7f ff 0c 10 8d : crc=8d YES
27 01 4b 46 7f ff 0c 10 8d t=18437

Sensörün başarıyla sıcaklık okuduğundan emin olduktan sonra okuma işlemini bir script haline getirerek aldığınız değeri istediğiniz ortama (veritabanı, grafik, log dosyası vb.) aktarabilirsiniz.

BASH script örneği;

#!/bin/bash
# beertemp.sh
# GPIO bagli DS18B20 sicaklik sensorunden celcius alinan degeri log dosyasina ekleyen script

simdi=$(date "+%Y/%m/%d %H:%M:%S")
temp=$(cat /sys/bus/w1/devices/w1_bus_master1/28-*/w1_slave | grep "t=" | awk -F'=' '{print $2/1000}')

echo "$simdi - $temp" | tee -a /var/log/temp.log

Scripti crontab içerisine ekleyerek istediğiniz zaman aralığı ile sıcaklığın kaydedilmesini sağlayabilirsiniz.

echo "*/2 * * * * root /bin/sh /usr/local/bin/beertemp.sh 2>&1

Python script örneği; (Belirli sıcaklık değerleri dışında uyarı gönderecek şekilde değiştirilmiş hali)

#!/usr/bin/python

import os # import os module
import glob # import glob module
import time # import time module
import urllib2
import subprocess
import logging
from math import trunc

base_dir = '/sys/bus/w1/devices/'
device_folder = glob.glob(base_dir + '28*')[0]
device_file = device_folder + '/w1_slave'

logging.basicConfig(filename="/var/log/beertemp.log", level=logging.INFO)
simdi = time.strftime("%Y/%m/%d-%H:%M:%S")

def read_temp_raw():
f = open(device_file, 'r')
lines = f.readlines()
f.close()
return lines

def read_temp():
lines = read_temp_raw()
while lines[0].strip()[-3:] != 'YES':
time.sleep(0.2)
lines = read_temp_raw()
equals_pos = lines[1].find('t=')
if equals_pos != -1:
temp_string = lines[1][equals_pos+2:]
temp_c = float(temp_string) / 1000.0 # convert to Celsius
#temp_f = temp_c * 9.0 / 5.0 + 32.0 # convert to Fahrenheit
#return temp_c, temp_f
return temp_c

beerTemp = read_temp()
degree = '{:d}'.format(trunc(beerTemp))
notify_url = "http://yourwebpage/notify.php?msg=Bira+Sicakligi:+%s+%s" % (simdi, beerTemp)
log_msg = "%s - Bira Sicakligi: %s" % (simdi, beerTemp)

if (degree >= 16 or degree <= 25): logging.info(log_msg) else: request = urllib2.urlopen(notify_url).read() logging.warning(log_msg)

Daha sonra isterseniz sensörü bira mayalanma kovasına yapıştırabilir, isterseniz kova kapağında kablo için delik açıp sensörü şerbete daldırabilirsiniz. Deliğin etrafını Starsan ile arındırıp sıcak silikon uygulayabilirsiniz. Kablonun kova içindeki kısımlarına da Starsan sürmeyi unutmayın 🙂

ds18b20 temperature read test



07 Apr 2017 @ 09:26 AM

31 May 2016


Gürer Özen

Bilgisayar Mühendisliği


Ekşisözlük'teki bilgisayar mühendisliği tanımlarına bakınca, "bilgisayar mühendisi mimar, programcı ameledir", "utp kablo takmayı bilmezler", "temeli hardware'dir", "programlamayla alakası yoktur", "bilgisayar bilimlerinden farklı bir şeydir", "asıl işi işlemci tasarlamak" gibi saçmalıklar arasında kayboluyorsunuz.

Bu da şaşırtıcı değil çünkü bazı hocalar ve mezunlar bile bu yanlış fikirleri yaymaya devam ediyor.

Bilgisayar Mühendisleri Odası'nın şu kuruluş raporuna bakın:

Meslek Alanında Yaşanan Tahribat (sayfa 9): ...sektör kamu ile akademiden ziyade serbest piyasa koşulları içinde büyümüş... kamusal düzenleme olmaması (yüzünden) ülkemiz salt tüketici konumda kalmış... bilgisayar mühendisleri teknoloji ve bilim dünyasında çığır açan çalışmalara imza atmak yerine kod yazan kişiler olarak kalmışlardır.

Bu metni yazan ve okuyan hiç kimsenin aklına, "silikon vadisinde çığırları açanların kamu düzenlemesi mi vardı?", "serbest piyasa hakimiyetindeki Amerika, bilişim tüketicisi konumunda mı?" ya da "Knuth, Tarjan, Sedgewick gibi teorik araştırmacılar bile her gün kod yazıyorken bizim bilgisayar mühendislerinin ayağına bu niye bağ oluyor" gibi çok basit sorular gelmemiş anlaşılan!

Bu bilgi kirliliğine engel olmak için bazı kavramları temelden açıklamak gerekiyor.

Bilgisayar Mühendisliği

Bir çok ülkede Computer Science (Bilgisayar Bilimi) olarak geçen bölümdür. Bir uygulamalı matematik alanıdır. Temel problemleri: neleri hesaplayabiliriz (karmaşıklık, quantum), nasıl hesaplayabiliriz (algoritmalar, veri yapıları, yapay zeka, diller ve derleyiciler) ve neyle hesaplayabiliriz (bilgisayar mimarisi, ağlar, sistemler) olan bir bilim dalıdır.

Türkiye'de bir mühendislik bölümü olarak açılmasının nedeninin devlet kadrolarında mühendis olmayanların teknik kadro sayılmasının zorluğu ve yüksek maaş alamamaları olduğunu düşünüyorum.

Mühendislik iki anlamda kullanılabiliyor: Bilimsel bilginin bir şeyler geliştirmek için kullanılması ile bir profesyonel meslek dalı. Birinci anlamın bir sakıncası yok. Örneğin bir problemin çözülmesi için bir program geliştirmek bir mühendislik çalışması olarak görülebilir.

İkinci anlamda ise sıkıntı büyük. Profesyonel mühendislik, tıpkı doktorluk ya da tesisatçılık gibi bir meslektir. Denetime bağlıdır, mesleği yapanlar bir oda ya da kuruma kayıtlı olmak ve belli yeterlik şartlarını yerine getirmek zorundadır. Bunun amacı da, örneğin evinize patlama riski olan bir doğalgaz borusu bağlanmasını ya da iki inşaat mühendisinin aynı bina için farklı statik hesapları vermesini önlemektir.

Böyle bir durum bilgisayar mühendisliği için iki nedenden anlamsız. Birincisi bu bir profesyonel meslek değil, bir bilim dalı ve bu bilgiye herhangi biri sahip olabileceği gibi kendi başına her türlü amaçla da kullanabilir. İkincisi ise yaratıcılığa ve çeşitliliğe açık bu alanda, şu iş bu şekilde yapılır gibi meslek kurallarını üretecek bilgiye sahip değiliz. Evet, bazı tasarım kalıpları (design patterns), ve yazılım geliştirme teknikleri (test tabanlı geliştirme, sürüm kontrolü, vb) icat ettik ama hâlâ genel problemi çözebilmiş değiliz. Bu iş bir bilim olduğu kadar aynı zamanda bir sanat da. Şirketlerin diplomaya sertifikaya değil kendi mühendisleriyle yapılacak mülakata bakmasının altında da bu yatıyor.

Bilgisayar Bilimcisi Program Yazmaz mı?

Bu saçma fikrin savunulmasının ardında diplomayı aldıktan sonra yan gelip yatarak para kazanma beklentisi var herhalde.

Araştırmacılar için hipotezlerini test etmenin, modellerini incelemenin önemli bir yolu program yazmak. Bazen teorileri ispatlamanın bir yolu bile olabiliyor.

Endüstride ise program yazmayacağım diyen adamı görüşmeye bile çağırmazlar. Google, Microsoft, Apple gibi şirketlerin herhangi bir pozisyonuna girmek için iş görüşmesinde bile program yazmanız gerekiyor.

Bir kişi analiz yapacak, diğeri tasarım yapacak, kalanlar da tasarımdaki fonksiyonları yazacak modeli 60'larda kaldı. Yazılım geliştirme, yazılımların artan karmaşıklığı ile birlikte çok daha dinamikleşti. Tasarım, gerçekleme, test ve hata ayıklama ayrı süreçler değil artık. Takımlar, hiyerarşi yerine birlikte çalışan uzmanlardan oluşuyor.

Elini kirletmeyen biriyle hiç kimse çalışmaz. Okulda ödev olarak yazdığı programlar dışında bir deneyimi olmayan adamın zaten tasarım bilgisi de olamaz. Dahası, bu işlerden bir kaç yıl kopmuş birinin bile tasarım becerisi hızla düşmeye başlar.

Okullu mu Alaylı mı?

Bir başka saçma tartışma. Genelde bu tartışma teorik bilgi mi yoksa pratik bilgi mi gibi yanlış bir düzleme de çekiliyor. O yüzden ikisine de bakalım.

Örneğin elindeki dosyalardan bazı bilgileri tarayıp istatistiksel bir sonuç çıkarmak isteyen bir kişiye Python ile basit betikler yazmaya yetecek kadar bilgisayar bilimleri bilgisi yeterli olabilir. Benzer şekilde bir felsefeci hiç programlama öğrenmeden yalnızca karmaşıklık teorisini çalışarak kendi alanında ihtiyaç duyacağı bilgilere kavuşabilir.

Karşılaşılan herhangi bir problemi çözebilecek genel bir program yazma yeteneği ya da bilgisayar bilimleri alanında yeni bilgiler keşfedebilecek bir araştırma yeteneği için ise üniversite eğitimi programında yer alan hemen her konuyu öğrenmek şart.

Bilgisayarlar bir çok katmandan ibaret. Algoritmalar, kitaplıklar, diller, işletim sistemi, işlemci, transistörler, elektronlar. Bu katmanların hangi seviyesinde çalışırsanız çalışın altınızda kalan kısımlara bağımlısınız. Dolayısıyla işinizi daha iyi yapabilmeniz altta neler döndüğünü bilmenize bağlı.

Teorik ve pratik bilgiden biri daha üstün diyemezsiniz. Daha iyi bir algoritmayla kazandığınız teorik hızı, o algoritmanın işlemci önbelleği kullanımı daha kötü olduğu ve veri setiniz yeterince büyük olmadığı için geri kaybedebilirsiniz örneğin.

Bu bilgileri nereden ve nasıl öğrendiğiniz değil, öğrenmiş olmanız önemli. Dahası dünyanın en iyi üniversitelerinde bile okusanız, işlenen konular ve yaptığınız ödevler sizi bu alanda uzman yapmaya yetmeyecek.

Orko der ki...

Eskiden İstanbul'da her kahvede, satrançta o kahvedeki herkesi yenmiş ama başka birileriyle oynamadığı için Kasparov'u yenerim ben diye böbürlenen tipler vardı.

Ne iş yapıyorsanız yapın, o alanda dünyanın en iyileri kimse onları bulun ve onları tanımaya ve geçmeye çalışın. Bilgisayar alanında bir şeyler keşfetmiş her araştırmacının, günlük yaşamda kullandığımız ürünleri yapan her geliştirici ve girişimcinin, Internet üzerinde blog'ları, sunumları, ders videoları, makale ve kitapları var.

Hayatında büyük ölçekli bir ar-ge projesinde yer almamış, eski ders kitaplarından okuduğu arkaik tanımları öğreten hocaları, yaptığı e-ticaret sitesi ya da muhasebe programıyla kendini girişimci sananları, yabancı dilden yarım yamalak çevirilerle kitap yazanları, forumlarda iki üç soru cevapladığı için büyük üstat havalarına giren tipleri ciddiye almayın.

Yoksa yukarda alıntıladığım kişiler gibi kendi küçük mağaramızda dışardaki dünyanın gölgeleriyle oyalanır dururuz.



31 May 2016 @ 07:28 PM

09 May 2016


Doruk Fişek

Vodem’in (Huawei 4231) Linux’ta Ethernet Olarak Kullanımı


Elime Vodafone’un bir modemi (Vodem) geçti. Bilgisayarıma taktığımda Linux bir ethernet olarak görmedi ve doğrudan çalışmadı. Daha önce Turkcell’in yeni nesil VINN’larında bu hiç başıma gelmediğinden, bir miktar uğraşmam gerekti.

Huawei’nin K4203 isimli bir modeliymiş (lsusb sağolsun). Kendisi öntanımlı olarak MBIM isimli, Linux 3.8’de desteği gelen bir protokolle bağlanıyormuş (Google sağolsun). Bir sonraki nesil bir cihaz kısaca. Ama ethernet aygıtı olarak da çalıştırmak da mümkün. Bunun için usb_modeswitch ile cihaza komut gönderilmesi gerekiyor.

lsusb çıktısında aygıtın ID’sini 12F1:1F1C olarak görüyoruz:

# lsusb
# lsusb | grep Huawei
Bus 002 Device 012: ID 12f1:1f1c Huawei Technologies Co., Ltd.

usb_modeswitch ile şu komutu gönderince kendisi bir ethernet aygıtına dönüşüyor:

# usb_modeswitch -v 12d1 -p 1f1c -W -I -M 55534243123456780000000000000011062000000101000100000000000000
Taking all parameters from the command line

* usb_modeswitch: handle USB devices with multiple modes
* Version 1.2.5 (C) Josua Dietze 2012
* Based on libusb0 (0.1.12 and above)

! PLEASE REPORT NEW CONFIGURATIONS !

DefaultVendor= 0x12d1
DefaultProduct= 0x1f1c
TargetVendor= not set
TargetProduct= not set
TargetClass= not set
TargetProductList=""

DetachStorageOnly=0
HuaweiMode=0
SierraMode=0
SonyMode=0
QisdaMode=0
GCTMode=0
KobilMode=0
SequansMode=0
MobileActionMode=0
CiscoMode=0
MessageEndpoint= not set
MessageContent="55534243123456780000000000000011062000000101000100000000000000"
NeedResponse=0
ResponseEndpoint= not set

InquireDevice disabled
Success check disabled
System integration mode disabled

Looking for default devices ...
searching devices, found USB ID 12d1:1f1c
found matching vendor ID
found matching product ID
adding device
searching devices, found USB ID 04f2:b230
Found device in default mode, class or configuration (1)
Accessing device 012 on bus 002 ...
Getting the current device configuration ...
OK, got current device configuration (1)
Using interface number 0
Using endpoints 0x01 (out) and 0x81 (in)

USB description data (for identification)
-------------------------
Manufacturer: Vodafone(Huawei)
Product: HUAWEI Mobile
Serial No.: FFFFFFFFFFFFFFFF
-------------------------
Looking for active driver ...
OK, driver found; name unknown, limitation of libusb1
OK, driver "unkown" detached
Setting up communication with interface 0
Using endpoint 0x01 for message sending ...
Trying to send message 1 to endpoint 0x01 ...
OK, message successfully sent
Resetting response endpoint 0x81
Resetting message endpoint 0x01
-> Run lsusb to note any changes. Bye.

Artık lsusb ile baktığımızda USB ID’sinin de değiştiğini görüyoruz:

# lsusb | grep Huawei
Bus 002 Device 013: ID 12d1:1590 Huawei Technologies Co., Ltd.

Şimdi bir ağ aygıtı olarak da onu görebilmeliyiz ve eğer ağ yöneticimiz otomatik IP almaya ayarlıysa IP’sini bile almış olmalı:

# ip a
8: enp0s29u1u3: mtu 1500 qdisc pfifo_fast state UP qlen 1000
link/ether 86:c9:ec:4d:51:bb brd ff:ff:ff:ff:ff:ff
inet 192.168.9.100/24 brd 192.168.9.255 scope global enp0s29u1u3
valid_lft forever preferred_lft forever

Bu yaptığımız ayarlar, ne yazık ki kalıcı değil. Modemin üzerine böyle bir bilgi yazamıyoruz. Onun yerine Linux’un aygıt yöneticisi olan udev’e bu modemin her takıldığını farkettiğinde bu komutu çalıştırmasını söylememiz gerekiyor.

Bunun için udev’in kuralları okuyabileceği bir dosya oluşturuyoruz:

echo 'ATTRS{idVendor}=="12d1", ATTRS{idProduct}=="1f1c", RUN+="/usr/sbin/usb_modeswitch -v 12d1 -p 1f1c -W -I -M 55534243123456780000000000000011062000000101000100000000000000"'> /etc/udev/rules.d/45-usb_modeswitch.rules

udev’e kuralları tekrar okumasını söylüyoruz:

# udevadm control --reload-rules

Artık “Vodem”i taktığımızda, otomatik olarak ethernet kartı olarak görünmeli ve DHCP’ten IP alabilmeli.

Not: Aygıta gönderilmesi gereken “55534243123456780000000000000011062000000101000100000000000000” gibi bir mesajı kafadan yazmadım :). İnternet’ten araştırdığımda rastladım. Sadece bu cihaz değil, başka Huawei cihazlarında da işe yarıyor gibi okudum. Teknik kaynağını bilen varsa, yorumlara eklerse sevinirim.



09 May 2016 @ 05:22 PM

23 March 2016


Zeki Bildirici

Bir “Portal” üzerine…


Türkiye’de özgür yazılım katkıcılığı yapmak zor iş… Hatta katkıcılığı bırakın topluluk üyesi olmak bile pek kolay değil…

2007 benim için bu alanda bir milat, kişisel aydınlanma, özgür yazılımın alnımda çıkardığı 3. göz… Bu tarihi referans alırsam 2007 öncesi -topluluk/camia ne derseniz artık- aitlik süreci çok zordu. Bakıyorum da 2007 sonrasından ta ki hatırlamak istemediğim bir tarihteki Özgürlükİçin.org çöküşüne kadar gerçekten güzel zamanlar geçirmişiz… Bu çöküşten sonra ise, topluluk ve aidiyet dışında özgür yazılım dünyasıyla olan bağlarımız da zayıflamaya başladı… En büyük zorluk ise bir portal, bir ana gemi olmayışı.

Efsanevi Özgürlükİçin sitesi hayalet gemi gibi bant genişliklerinde seyretmekte... Efsanevi Özgürlükİçin sitesi hayalet gemi gibi bant genişliklerinde seyretmekte…

Bu zorluğu kısaca masaya yatırırsak -aslında buna da çok zamanım yok- madde madde gidelim:

  • Özgür yazılım dünyasından haberler / sürüm duyuruları
  • Ortak bir paylaşım/yardımlaşma alanı – forum
  • Blog kardeşliği – gezegen
  • İncelemeler – özellikle oyun ve heyecan verici şeyler

Bu ve bunun gibi onca şeyi bir araya getiren harika bir şeye sahipmişiz; özgürlükiçin.org hatta o zman o kadar zenginmişiz ki bir de pardus-linux.org‘a sahipmişiz… ve cahilmişiz… bunların artık geride kaldığını kabul etmek gerekiyor…

Özgür yazılımda böyle “değerler” (bu kelimeyi kullanmayı da pek sevmiyoırum) ne kadar önemliymiş, onu düşünüyorum bir kaç gündür… Bunların eksikliği gerçekten özgür yazılım dünyasını takip etmekte insanı çok zorluyor… Hadi ben İngilizce biliyorum takip edebiliyorum… Ya ait olmak? Paylaşmak? Yardımlaşmak? Birlikte bir şeyler yapmak isteyip de o marşa basıp o enerjiyi boşaltabilmek? Yapabilmek? Bunlar yok…

Atlamadan bir de teknokedi.com vardı, o da bu açığı kapatmak için kendi öz amacı olmasa da alan yaratmak için katkı vermişti. Sevgili Ali Işıngör abimizin iyi niyetiydi…

Şu anda bu alan içice dağınık halde… Andoid, tabletler  ve mobil teknoloji birçok kişinin başını döndürdü ve masaüstü arka plana itildi, fakat şimdi GNU/Linux masaüstünün güçlenerek geldiğini görüyorum. Steam’in GNU/Linux’a gelmesi ve süpersonik oyunları Linux’a taşıması, Nvidia – Ati sürücülerindeki yenilikler + Vulkan vs, ve nihayetinde de Microsoft’un başlayan Linux aşkı(!) (hem Office’in potansiyel Linux sürümü beklentisi hem de Office 365)… Bunlar harika şeyler aslında… Masaüstünde Linux kullanımını kısıtlayan birçok sıkıcı bahane ortadan kalkıyor -konuyu uzatmamak adına özgür yazılım felsefesiyle kapalı yazılım tercihini kullanıcıya bırakalım… Yakında kendi adam akıllı dağıtımıyla pazara çıkacak masaüstü/dizüstü bilgisayarlar görmeyi umuyorum. (Dejavu değil…)

Konuya dönersek, şu anda bildiğim birkaç site arasında GNU/Linux dünyasına özel bir amiral gemi görebileceğim bir portal yok. Bildiğim siteler ise adeta kahramanca bir bireysel mücadele ile ayakta tutulmaya çalışılıyor, içerik sunmak için büyük emek ve zaman harcanıyor… Bunlardan bazıları:

  • getgnu.org – Fortran takma ismiyle adeta bir süperkahraman edasıyla paylaşılabilir bütün haberleri neredeyse tüm özgür yazılımla ilişkili forumlara ileten süper kişi. nasıl yaptığını hala çözebilmiş değilim.
  • linuxnotlari.co – Sevgili Mustafa Gökay’ın epeyce emek verdiği Linux Haber Platformu. OMG ubuntu tadında
  • acikgunluk.net – Sevgili Özgür Ilgın’ın günlüğü, özgür yazılım artı hobileri (özel ilgi alanı nostaljik ve avatür türk sineması)

* Başka bildiğiniz aktif sayılabilecek site varsa yorumlara yazarsanız sevinirim.

Yeni bir site?

Hayır, yeni değil, birleştirici, geniş ve yeni içeriği sunan bir site… Kolektif ve eğlenceli, hatta daha önce olmadığı kadar eğlenceli olmalı… Özgür yazılım caps galerisi dahi olsa olur…

Neden?

Çünkü ihtiyaç var

Peki gönüllü mü olacak, nasıl ayakta duracak?

Ticari bir proje olmalı. Para kazanmalı, en azından masraflarını çıkarmalı.

Özgür yazılım projeleri ve ticari amaç???

Böyle bir tabu var, ticari amaç güdülebilir. Özgür yazılım ürünleri dahi parayla satılabilir ki bu gibi işlerde “reklamsızlık” sanki bir bekaret kemeri gibi her projeye iliştiriliyor. Çok anlam veremiyorum…

Ticari amaç olmalı, diğer türlü hiçbir şekilde ayakta duramadı. Bağış kültürü bizim ülkemizde yok, şahsi fedakarlık bir yere kadar… Bir de bu işleri üstlenen kişiler sürekli rica minnet ile istekte bulunmak gerekiyor; damdan düştüm bilirim, yok bize sunucu, yok bize alan adı lazım diye aramaktansa parayı basıp almak en sağlıklısı.

Kim yapacak? Nasıl bir model?

Şu an bu işi hobi olarak yapan arkadaşlar ve böyle bir projeye girmek isteyen kişiler bir araya gelebilir, gelir paylaşımlı kolektif bir model üzerinde anlaşabilir. Dileğim de budur. Şayet onlar olmazsa, İngilizce bilen birkaç üniversite öğrencisi arkadaş böyle bir projeye girerse hem hobi, hem harçlık hem de ileriye yönelik belki de kendi işlerini kurabilirler.

Gelir yeterli olur mu?

Varsayalım Google Adsense ile yola çıktılar, Türkçe içeriğin reklam başı getirisi tabi ki İngilizce içerikten daha düşük olacaktır, ama akmasa da damlar, ileriye doğru hacim arttıkça tatmin edici bir gelir gelebilir.

Özellikle Steam sayesinde oyun inceleme ve tanıtım içeriklerinin ileride büyük potansiyeli olacağına inanıyorum.

Zorlukları?

Tahmin ettiğim bazı zorlukları var, bunun yanı sıra yukarıda bahsettiğim arkadaşların yaşayıp deneyimlediği zorluklar da vardır. Sonuçta protonların çarpıştırmayacakları için kolayca üstesinden gelebileceklerini düşünüyorum. Linus Torvalds’ın “Just for fun – Yanlızca Eğlenmek İçin…” sözüne yaslanıp eğlenceli bir yola girilebilir…

***

Yukarıdaki kendi kendime röportajım daha kısa bir yazı yazmak içindi, kendimi havaya sokmak için değildi. Epeydir bir şey karalamamıştım, lafı iyice uzatmak istemedim 😉

Dilerim bu yazım bir açık davet olur, en azından bir tartışma başlar ve şu üzerimizdeki ölü toprağını silkeleyebiliriz.

***

Bonus: “Var mı peki bu haberleri takip edebileceğimiz yabancı bir site?” diyenler özgür Ilgın’ın 10 sitelik listesine bakabilirler: En çok takip ettiğim 10 yabancı GNU/Linux haber ve blog

***

Son olarak, ben bu yukarıda yazdıklarımı düşünürken LKD‘den şöyle bir ileti de geldi. Katkı verebilceklerin dikkatine:

Merhaba,

Dünyada özgür yazılım ve ilgili alanlar (kişisel verilerin gizliliği, ifade özgürlüğü, telif hakları vs.) hakkında önemli gelişmeler yaşanmakta. Ancak bu gelişmeler hakkında yayımlanmış güncel haber ve yazılar yabancı dil (başta İngilizce) bilmeyen ilgililere ulaşamamakta. Bu nedenle, güncel haber ve yazıları Türkçeye çevirmek amacıyla bir çeviri grubu kuruyoruz. Çeviri grubu çalışmalarına LKD üyesi olsun ya da olmasın özgür yazılıma gönül vermiş herkes katılabilir.

Çevirisi yapılacak haber ve yazılar, LKD tarafından hazırlanacak bir sitede düzenli olarak yayımlanacak. Ayrıca aylık olarak da bülten haline getirilerek duyurusu yapılacak.

Çeviri grubuna katılmak için [email protected] adresine, kısaca kendinizi tanıtan ve çalışma grubuna katılmak istediğinizi belirten bir e-posta atmanız yeterli olacaktır.

– 

ibrahim izlem GÖZÜKELEŞ

https://plus.google.com/109568522902358862122/posts/SC6dNnTsZAJ

~DAVET~

Özgür Yazılım Günleri 2016: LibreOffice Geliştirme ve Yaygınlaştırma ToplantısıÖzgür Yazılım Günleri 2016: LibreOffice Geliştirme ve Yaygınlaştırma Toplantısı –

(twitter bağlantısını yapıştırınca yukarıdaki kendiliğinden çıktı, vay be!)

Fırsatınız varsa katılın, detaylı bilgi için: http://ozguryazilimgunleri.org.tr/2016/etkinlik-programi/

Mutlu günler.



23 Mar 2016 @ 04:01 PM

17 February 2016


Devrim Gündüz

PostgreSQL'de Türkçe sıralama destekli veritabanı yaratmak


Bu soru bana çok soruluyor, arşiv olsun diye yazayım. Öncelikle bu komut işletim sisteminin İngilizce ve UTF-8 kurulduğunu varsayıyor.

Komut şu:

CREATE DATABASE tr ENCODING='UTF-8' LC_COLLATE = 'tr_TR.UTF-8' LC_CTYPE='tr_TR.UTF-8' TEMPLATE template0;

Burada önemli şeylerden birisi CTYPE. Onu C yapsaydık upper/lower fonksiyonları düzgün çalışmazdı.

Bir de şablon olarak template0 kullanmalıyız -- bunun nedeni template1'in dil kodlamasının İngilizce olması (üstteki varsayım nedeniyle).

En basit hali ile konu bu kadar.



17 Feb 2016 @ 05:14 PM

04 February 2016


Ebru Akagündüz

One of The Largest Events in Europe: FOSDEM



This year, I've been attended Fosdem for the first time. Fosdem is one of the largest events of free software and open source world that happens every january, gathering thousands of the developers (+5000) in Brussels. It is great opportunity to get in touch with the developers of world's leading organisations.

Fosdem has really strong infrastructure to satisfy needs of the attenders.
I've attended the event through Episkey Limited Company's travel fund which is part of Cottange Labs. I've seen the converisation on the mailing list and said if there is any other company that supplies travel fund please let me know because Google have not published scholarship for Fosdem and I could not find another company. Emanuil Tolev has volunteered since 2011 for Fosdem. He replied me and said me and my coworkers would like to sponsor for a person. Then we started a private thread and solved sponsorship requirements. I am thankful for travel grant to Emanuil and Episkey Limited developers.

 First day of the event, I've met with Michel, he works as Linux Kernel developer at Intel. We took coffe and talk little. Talking with the kernel developers makes me happy and I really feel very excited. After the meeting, I've discovered the event place, it was at Brussels University, ULB Campus, Solbosh. Fosdem is biggest event that I've attended untill now.

In general, I've joined Main Track sessions. Rspamd is one of my favorites. Vsevolod Stakhov is developer of Rspamd, he told project stages quite clear.

Libreboot and Frosted Embedded Posix OS are my favorites as well. I love to learn about low level software that's why I contribute Linux Kernel. I am former Linux Kernel at Outreachy and would like to keep contribution.

There was an Embedded Systems DevRoom, it was in Building U. I should say, location of the building is hard to find little because there was no sign about Fosdem front of the building. We could not see at least.

In the evening, I've met with my Turkish friends. We have a community photo:


Second day, I've met with Emanuil to talk face to face. He said, I really am glad to sponsor you. That's great to hear.

I've bought tshirts to donate the organisations. It is really great, I am happy to be part of free software and to move it forward.


There was a talk for in memory of Ian Murdock. I would have loved to attend it but I had to leave early because had a flight in the evening. Talks are stored here so far. This is great opportunity to watch the presentation later.

I am very happy about my first Fosdem experience because I improved my network recognizing great folks.

I've seen on the event brochure, it says 8000 developers attended! and you can see diversity at the event. Hope to improve diversity and see underrepresented groups in computer science.

Fosdem is a free event, you can attend without registration. We should donate individualistically or institutionally, if we woud like to see the event in future years.

04 Feb 2016 @ 07:43 PM

08 January 2016


Onur Aslan

Stow ile yapılandırma paketleri


GNU/Stow bir süredir bildiğim fakat bir türlü deneme fırsatı bulamadığım çok basit bir paket veya sembolik link yöneticisi. Her ne kadar /usr/local içerisindeki linkleri yönetmek için düşünülmüş olsa da, esnek yapısı nedeniyle kullanım alanlarından biri de ev dizininde bulunan yapılandırma dosyalarını (yani nokta dosyaları ya da dotfiles) yönetmek.

Örneğin ~/dotfiles içerisinde x ve zsh adında iki dizininiz var. Bu dizinler stow için aslında birer paket ve diyelim bu paketlerin yapısı şu şekilde:

~/dotfiles
├── x
│   ├── .i3
│   │   └── config
│   ├── .Xdefaults
│   ├── .xsession
│   └── ...
└── zsh
    ├── .zlogin -> .zprezto/runcoms/zlogin
    ├── .zlogout -> .zprezto/runcoms/zlogout
    ├── .zprezto
    │   └── ...
    ├── .zpreztorc -> .zprezto/runcoms/zpreztorc
    ├── .zprofile -> .zprezto/runcoms/zprofile
    ├── .zshenv -> .zprezto/runcoms/zshenv
    └── .zshrc -> .zprezto/runcoms/zshrc

Eğer kullandığınız ve herhangi bir x ortamı bulunmayan bir sunucuda, sadece zsh ayarlarınızı kullanmak isterseniz stow zsh dediğinizde, stow sizin için sadece zsh dizini altında bulunan dosyalar ve dizinlerin ev dizininde yer alan gerekli linklerini oluşturacaktır. Bu şekilde yapılandırma dosyalarınızı paketlere bölerek, istediğiniz yapılandırmayı istediğiniz makinada rahatça kullanmanızı sağlıyor.

Bir başka örnek kullandığım yapılandırma dosyalarım verilebilir. gitin sağladığı dağıtık model ile her zaman tüm makineler arası senkronize olan bu dosyalar, stow ile de sadece gerekli makinede gerekli uygulamaları yapılandırmak için kullanılabiliyor.



08 Jan 2016 @ 11:17 AM

03 September 2015


Özlem Özgöbek

Bir Linux Yaz Kampı’nın Daha Ardından: Perde Arkası


Bilindiği gibi Linux Kullanıcıları Derneği (LKD), İnternet Teknolojileri Derneği (INETD) ile işbirliği içinde her sene yaz aylarında, herkesin katılımına açık olan 15 günlük Linux yaz kampı düzenlemekte. Bu yaz kampına katılım için katılımcılardan herhangi bir ücret alınmıyor. Sadece katılımcıların kendi yol/konaklama/yemek masraflarını karşılamaları gerekiyor. KYK ve üniversite yurtlarında uygun fiyatlı konaklama imkanı sunuluyor. Bu sene, yani 2015 yılında bu kampın 6.sı düzenleniyor. Son 4 yıldır ise Linux Yaz Kampı, Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi’nde üniversitenin de desteği ile düzenleniyor. Geçtiğimiz 5-6 yıldır her sene artan başvuru sayıları bu organizasyonun başarısının bir göstergesi. Ben son birkaç yıldır aktif olarak bu organizasyona destek olamasam da e-posta grubunu elimden geldiğince takip ediyorum. Bu yazıya başlarken bu kadar popüler olan bir organizasyonun perde arkasında neler olduğu ve gönüllü dernek üyelerinin bu etkinliği gerçekleştirebilmek adına nelerle özenle ilgilendiği konusunda herkesin fikri olsun istedim. Şimdi detaylar…

Öncelikle başvurular alınmaya başlamadan önce yapılması gerekenleri sayarak başlayacağım. Kamp tarihinin belirlenmesi (Ramazan Ayı ve Bayramı ile çakışmamasına özen gösteriliyor.), üniversite ve yurt müdürlükleri ile iletişime geçilip belirlenen tarihlerde dersliklerin ve yurtların müsait olduğunun netleştirilmesi, gönüllü eğitmenler ile iletişime geçilip belirlenen tarihlerde kampa katılıp katılamayacakları ve hangi dersleri/sınıfları açabileceklerinin belirlenmesi, web sitesinin güncellenip kayıt almaya hazır hale getirilmesi, sponsor dosyasının hazırlanıp çeşitli firmalara sponsorluk teklifinde bulunulmak üzere gönderilmesi, kampta dağıtılacak promosyon malzemelerinin ve katılımcılara yol gösterecek afişlerin belirlenmesi, hazırlanması. Özetle, daha ortada görünen hiçbir şey yokken hummalı bir çalışma başlıyor.

Başvurular başladığında tüm kayıtlar veritabanında depolanıyor. Başvuranlar arasında üniversite öğrencilerinden, çok çeşitli kurum ve şirketlerde çalışanlara kadar farklı yaş ve hatta meslek gruplarından kişiler oluyor. 2015 yılındaki toplam başvuru sayısı 775. Sınıflar ve eğitmenlerin üst limiti belirlediği toplam kontenjan ise 300 kişi civarı. Dernek olarak stratejik görevlerdeki kişilerin eğitiminin daha önemli olduğunu düşündüğümüz için başvurularda öncelik görevlendirme alan kamu ve üniversite bilgi işlem personellerine veriliyor. Ancak daha önce de belirttiğim gibi kampa katılım herkese açık ve başvurular kapandıktan sonra kontenjan elverdiğince homojen bir seçim yapılıyor. Bu seçimler yapılırken daha önce INETD ya da LKD’nin benzer etkinliklerinde çeşitli sebeplerle kara listeye alınmış kişilerin de elenmesi gerekiyor. Seçim sürecinde yeterince hızlı olunamazsa gecikmeler yaşanabiliyor. Bu sene de gönüllü arkadaşlarımızın yoğunluğu sebebiyle sonuçları açıklamakta biraz geciktik.

Başvuranlar arasından elimizden geldiğince adil ve homojen bir seçim yaptıktan sonra kampa katılmaya hak kazananların bir listesi yayınlanıyor. Bu kişiler ile iletişime geçilerek kesin kayıtları yapılıyor ve bundan sonra yapmaları gerekenler açıklanıyor. Bunun yanı sıra bir yedek liste, bir de reddedilenler listesi oluyor. Tabii ki tüm bu kişilerle de iletişime geçilip durumdan haberdar ediliyor. Bu sırada üniversite ve KYK yurtları ile iletişim sürdürülerek kaç kadın kaç erkek katılımcı olduğu bilgisi veriliyor ki hem yaz okulu ya da staj sebebiyle yurtta kalmak isteyen öğrencilerin kontenjanlarını işgal etmeyelim, hem de Linux Yaz Kampı katılımcıları açıkta kalmasın. Bir yandan da eğitmenlerin geliş – gidiş tarihleri ve konaklama imkanları netleştiriliyor.

Eğitimlere kabul edilen kişilerden aynı sınıfta ders göreceklerin bilgi düzeylerinin birbirine yakın olmasına gayret ediliyor. Yoksa sınıftaki hiç kimse memnun kalmıyor, ders ya çok hızlı geliyor ya da çok sıkıcı. Bunun önüne geçmek için birkaç sene önce eğitimlere başlamadan bir seviye belirleme sınavı yapılmasına karar verilmişti. Bir yandan eğitmenler ve organizatörler bu sınavları hazırlamak için çalışıyorlar. Geçtiğimiz senelerde eğitimlerin başlamasına çok az bir süre kalmasına rağmen onaylanmış katılımcılardan kampın nerede yapılacağı, eğitim için ücret ödenip ödenmeyeceği, dersler başladıktan birkaç gün sonra kampa gelip gelemeyecekleri gibi, kamp web sitesinde üzerine basa basa belirttiğimiz soruları içeren e-postalar yağıyordu. Birçok kişiye garip ya da saçma gelmiş olabilir ancak bu sorunun üstesinden gelmek için kampa katılmak isteyenlere bu soruların yanıtlarını içeren ufak bir test yaptık. Açıkçası işe yaramış görünüyor. 2015 yılında kampın başlamasından hemen öncesine kadar alınan ve gönderilen e-posta sayısı 2500’ü geçmişti. Buraya kadar işlerin karışık olduğunu düşünüyorsanız gelin bir de bu noktadan sonra neler olduğuna bakalım.

Yaz kampının başlamasına 2 gün yani tam 48 saat kalmasına rağmen, çeşitli sebeplerle kampa katılamayacağını belirten katılımcılardan e-postalar yağıyor. Son anda çıkan acil işler, devam etmekte olan stajlar, kimi zaman da belirtilmeyen sebeplerle iptal e-postaları yağmaya devam ediyor. Elbette, insanlık hali, gerçekten ters giden ve önceden öngörülemeyen şeyler, seyahat engeli oluşturabilecek çeşitli sağlık sorunları olabilir. Ancak son anda yağmaya başlayan iptal e-postalarının hepsine bu gözle bakabilmemiz ve anlayışla kabul etmemiz mümkün değil. O yüzden kamp web sitesinin Sık Sorulan Sorular bölümünde belirttiğimiz gibi kampa kesin kayıt yapıldıktan sonra başvurusunu iptal edenler LKD ve INETD’nin kara listesine alınıyor. Kara listeye alınanlar gelecekte bu iki derneğin düzenlediği herhangi bir kontenjanlı etkinliğe kabul edilmiyor. Kişileri kara listeye alırken iptal e-postasını gönderen kişinin iyi niyetine ve samimiyetine güvenerek, önceden tahmin edilemeyen önemli sorunlar yaşadığını belirten katılımcıları hariç tutuyoruz. Bunu anlamak çoğu zaman birkaç kez karşılıklı yazışmayı gerektiriyor. Bu konuda da herkese eşit davranmaya özen gösteriyoruz. Elbette iptal eden katılımcıların yerlerinin doldurulması gerekiyor. Bu noktada yedek listeler devreye giriyor ancak kampın başlamasına 1-2 gün kala yedek listedeki insanlara haber vermek pek hoş olmadığı gibi, pek verimli de olmuyor. Yine son ana kadar katılımcılardan gelen çok çeşitli sorular ve örneğin konaklama şeklinin değiştirilmesi gibi çözülmesi gereken sorunlar oluyor. Tüm bunların sonucunda son ana kadar yurt listelerinin ve katılımcı sayılarının güncellenmesi gerekiyor. Bütün bu sürecin üzerine kayıt yaptırıp haber vermeden kampa gelmeyenler ya da kampa gelip sonra kaçanlar da oluyor. Eh biz de anaokulu öğretmeni değiliz tabii kocaman insanları kulağından tutup getirelim ya da köşede tek ayak üstünde durma cezası verelim. Elimizden geldiğince adil ve herkese faydalı olacak bir organizasyon yapmaya çalışıyoruz ama elimizde olmayan şeyler de oluyor. Örneğin bu sene yukarıdan gelen bir emirle kampın son haftası KYK kadın yurtlarını boşaltmak zorunda kaldık. Şehirle üniversitenin ulaşımı ise belediyedeki koşullar değiştiğinden istediğimiz gibi sağlanamadı.

Sonuç olarak, bu kampın organizasyonunda perde arkasında yaşananları olabildiğince kısa şekilde anlatmaya çalıştım. Yazıyı daha da uzatıp okunabilirliğini azaltmamak adına bahsedemediğim şeyler de var, onlar da başka bir yazıya kalsın. Elbette bizler de insan olduğumuzdan hatalarımız da oluyordur. Ancak yukarıda anlattığım bütün hazırlık sürecinin ve kamp sırasındaki eğitim sürecinin tamamının gönüllülük esasına dayandığını bir kez daha belirtmem gerekir. Bu süreçlere katkı veren herkes kendi profesyonel işlerinde çalışmaktadır. Organizasyonla ilgilenen ya da kampa eğitmen olarak katılan herkes bu kamp için zaman yaratmakta, işlerinden izin alarak (kimi zaman alabildikleri kadar ya da uzaktan çalışarak), herhangi bir ücret almadan, kampa katılmakta ve katkıda bulunmaktadırlar. Kampın eğitmenlerin yol-konaklama ücretleri, sınıflarda kullanılacak olan elektrik kabloları, projeksiyon cihazları, perdeler gibi giderleri ise LKD, INETD, Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi ve bulabilirsek sponsorlar tarafından karşılanmaktadır.

Tüm bu süreç sosyal bir deney olsaydı herhalde pek çok insanın kendilerine ücretsiz olarak sunulan imkanları ciddiye almayışlarının güzel bir kanıtı olurdu. Oysa insanlar böyle bir etkinlik için para ödeselerdi son dakika iptalleri ya da şartları okumadan kayıt formunu dolduranlar yine bu kadar çok olur muydu? Ama bu kez de derneğin misyonuna ters olan bir etkinlik olurdu. LKD’nin tüm etkinlikleri herkese açık ve ücretsizdir. Çünkü özgür yazılım herkesçe erişilebilir olmalı, özgür yazılım ve Linux’u olabildiğince fazla kişiye anlatabilmeliyiz. Parası olanlara değil, gerçekten istekli olanlara ulaşabilmeliyiz. İşte yukarıdaki bu uzun yazı sadece bu amaç doğrultusunda verilmiş emeklerin çok kısa bir özetidir. Bu organizasyonda emeği geçen herkese teşekkürler, iyi ki varsınız.



03 Sep 2015 @ 09:42 AM

24 January 2015


Bahri Meriç Canlı

Amazon Web Services


Amazon Web Services hakkında internette zilyon tane makale bulabilirsiniz. Ben ilk başlarda araştırırken çok fazla türkçe döküman görmedim. Gerçi türkçe döküman hiç aramadım, yoksa kesin birileri yazmıştır. Amazon Web Services, biz kısaca AWS diyelim. AWS benim için atıl kapasiteye giden...

The post Amazon Web Services appeared first on Bahri Meriç CANLI Kişisel Web Sitesi.



24 Jan 2015 @ 12:49 AM

21 January 2015


Mehmet Büyüközer

SPF Kaydı ve all ibaresi


Emailleriniz SPAM’e düşmesin – DKIM – SPF ve DMARC Ayarları başlıklı yazımda gönderdiğiniz epostaların spam’e düşmemesi için yapılabilecek ayarlardan bahsettim. SPF kaydında bir konudan daha bahsedilmesi gerektiğini farkettim. SPF kaydındaki […]

The post SPF Kaydı ve all ibaresi first appeared on Amerikada Birgün.



21 Jan 2015 @ 11:16 AM

31 December 2014


Deniz Koçak

Socks Vekil Sunucu (Proxy) ile Git Kullanımı


Öncelikle yazımdaki araya sıkışıp kalan İngilizce kısımlar için anlayış göstereceğinizi umarak başlamak istiyorum.  Bu yazımda, socks vekil sunucu kullanarak uzaktaki bir git sunucusuna (ssh protokolünü kullanarak) bağlanmak için izlediğim birkaç küçük adımı paylaşmak istiyorum.

Gelelim asıl konumuza. Vekil sunucu olarak “ssh-tunneling” [2] yardımıyla kendi yerel makinamı kullanmaktayım ve hedef git sunucu olarak github.com’u ele almak istiyorum. İnternette `git clone [email protected]:repo.git` şeklinde gördüğümüz ifadeler sadece ssh protokolünün kısa yazımıdır ve `ssh://[email protected]:repo.git` ifadesi ile aynı anlama gelmektedir [1].

Örnek olarak aldığımız github.com adresi için ~/.ssh/config dosyasına birkaç ekleme yapmamız gerekiyor. Kendi kullanıcı dizininizde bu dosya mevcut değilse oluşturup düzenlemeye devam edebilirsiniz. ~/.ssh/config dosyasına aşağıdakine benzer şekilde eklemelerinizi yapabilirsiniz.

Host github.com
    User                    git
    ProxyCommand            nc -x localhost:1080 %h %p

İlk olarak burada kullandığımız `nc` (netcat) aracı sisteminizde yoksa bunu kurmanız gerekmekte. Kendi sistemim Debian olduğundan dolayı aşağıdaki komutla bu paketi kuruyorum.

apt-get install netcat-openbsd

Daha sonra, Host ile belirttiğimiz alana git sunucumuzun adresini giriyoruz (github.com yerine kendi sunucumuz olabilir). User alanı ise git sunucusu üzerinde size açılan kullanıcı adı olacaktır. ProxyCommand bağlantı sırasında vekil sunucumuzu kullanmamızı yarayacak temel alanımızdır. `-x` parametresi ile vekil sunucu adresimizi ve port numarasını belirttikten sonra `%h` ile hedef adresimizi (git sunucumuzu) ve `%p` hedef portumuzu belirtmiş oluyoruz.

Ayrıca

Port 444

alanı ile öntanımlı 22 yerine başka bir port kullanmamız (444 gibi) mümkün. Parola yerine ortak anahtar kullanarak giriş yapmak istiyorsak aşağıdaki eklemeyi (github.key yerine tabi ki kendi ortak anahtar dosyamızı belirterek) yaparak bu sorunu da halletmemiz mümkün.

IdentityFile ~/.ssh/github.key

Tüm bu adımlardan sonra uzaktaki git sunucumuza vekil sunucumuz üzerinden bağlanmaya hazırız. Yazının başında belirttiğim gibi bu adımlar ssh ile yapılan bağantıları kapsamaktadır. HTTP(S) için [3] adresindeki bilgilere göz atmanızı öneririm. Yazımın işinize yaraması dileğiyle.

[1] http://git-scm.com/book/tr/v1/Uzak-Serverda-Git-Protokoller

[2] http://www.revsys.com/writings/quicktips/ssh-tunnel.html

[3] http://cms-sw.github.io/tutorial-proxy.html



31 Dec 2014 @ 12:14 PM

18 November 2014


Çağrı Emer

Haydi sifreleyelim girisimi (let's encrypt initiative)


EFF bugun internetin gelecegini degistirme potansiyeli olan let's encrypt adini verdikleri projeyi duyurdu. Mozilla, Cisco, Akamai gibi devlerin yani sira IdenTrust ve Michigan Universitesi arastirmacilarinin da katkilariyla olusturduklari yeni bir sertifika otoritesi olan let's encrypt, web'in http'den https'ye gecisi onunde kalan son engelleri de kaldirmayi amacliyor. Bu yazida https'nin http'ye gore artilarini siralamaktansa let's encrypt otoritesini, girisimin kurmayi planladigi sistemi ve su anda gelistirmekte olduklari ACME protokolunu anlatacagim.

Internet guvenligi arastirma grubu, ISRG, ismiyle yeni olusturulan ve kar amaci gutmeyen bir organizasyon tarafindan isletilecek let's encrypt sertifika otoritesinin hangi problemi cozmeye calistigini aciklayarak baslamak yerinde olacaktir diye dusunuyorum. SSL/TLS'in genis capta uygulanabilmesinin onundeki en buyuk engellerden en onemlileri kurulum karmasikligi, burokrasi ve sertifikalarin yuksek ucretleri olarak goruluyor. 2015 yazindan itibaren ucretsiz olarak sertifika dagitmaya baslayacak olan yeni otoritemiz su siralar tek bir komut calistirilarak, hazirda sunulmakta olan sitelerin alan adi dogrulamasini yaptiktan sonra https'ye gecirilmesi islemini yapacak bir istemci yazilimi ve bu yazilimin insa edilerken temel alindigi protokol uzerinde calisiyor. Let's encrypt bu surecte gozetecegi ana prensipleri ise soyle siraliyor;

Bedelsiz: Alan adi sahipleri kontrol ettikleri alanlar icin hicbir ucret odemeden sertifika sahibi olabilecekler

Otomatik: Sertifika alim sureci ve yenilenmesi ve sunucuda konfigure edilmesi gibi islemler tamamen otomatiklestirilerek minimum operator mudahalesi gerektirecek

Guvenli: Let's encrypt modern guvenlik tekniklerinin ve alandaki en iyi uygulamalarin implemente edilebilecegi bir platform olacak

Seffaf: Verilen ya da gecersiz kilinan tum sertifikalar incelemek isteyen herkese acik olacak

Acik: Gelistirilen protokol herkese acik bir standart olacak, gelistirilen yazilimlar ise elverdigince acik kaynak olarak sunulacak

Katilimci: Tek bir organizasyonun kontrolunde olmaktansa her acik standartta oldugu uzere topluluktan katilimcilarin fayda saglayacagi tumlesik bir girisim olmayi amaclayacak

Gelelim nasil calistigina. Altyapi ve istemci yazilimi tamamlandiginda kendi ifadeleriyle 

sudo apt-get install lets-encrypt  
sudo lets-encrypt ornek.com

komutlarini calistirmak tum ayarlari ve sertifika surecini halletmek icin yeterli olacak. Peki arkaplanda neler oluyor? Aslinda bunun icin istemci yazilimin ne yaptigina bakmadan once ACME protokolune bakmakta fayda var. Taslak halindeki RFC'ye gore genel hatlariyla protokol soyle.

Istemci yazilimi operatore hangi alan adlari icin sertifika istedigini soracak. Bu islemin ardindan sertifika otoritelerinin bir listesi gelecek. Eger secilen otorite ucretsiz sertifika saglayan bir otorite degilse odeme bilgisi bu asamada istenecek. Daha sonra yazilim operatore kisa bir sure icinde sertifikanin verilecegini bildirecek. Arkaplanda sunucu, sertifika otoritesi ile ACME kullanarak operatorun belirttigi alan adlari icin sertifika isteginde bulunacak. Sertifika otoritesinin verilen sertifikanin tipine gore belirledigi gereksinimler yerine getirildiginde verilen sertifika otomatik olarak indirilecek ve web sunucu sertifikayi kullanacak sekilde yapilandirilacak. Tercihen operatore e-posta, sms vb. gibi bir yontemle haber verilecek. Normal web hizmeti surecinde web sunucu sertifika otoritesi ile gerektigi taktirde konusarak OCSP (cevrimici sertifika durum protokolu) cevaplari, sertifika listeleri gibi bilgileri almaya devam ederek sorunsuz bir web sunma isinin yururlugunu saglamaya devam edecek.

Burada araya girip bir iki konuya acikliga kavusturayim. Yukarida web sunucu olarak bahsedilse de e-posta, xmpp vs. gibi sertifika kullanabileceginiz her hizmette ACME protokolunu ve bu protokol uzerinden calisan istemciyi kullanabileceksiniz. Su asamada organizasyon dogrulamasi(organization validation) ya da kapsamli dogrulama(extended validation) surecleri nasil isleyecek cok net olmasa da alan adi dogrulama icin(domain validation) bir sorun yok gibi gozukuyor. Protokole doneyim.

Standardimizda uc adet anahtar/anahtar cifti tanimi bulunuyor.

Ozne acik anahtari (subject public key): Sertifikaya konu olan alanlar icin dahil edilecek acik anahtar

Yetkilendirilmis anahtar cifti (authorized key pair): Sertifika otoritesinin herhangi bir kimligin yonettigi/yonetebilecegi sertifikalar icin iletisimde kullanacagi anahtar cifti. Bu cift birden fazla kimlik icin kullanilabiliyor.

Sifirlama anahtari (recovery token): Diger anahtarlarin ya da anahtar ciftlerinin kaybedilmesi durumunda sertifika otoritesine kimlik kanitlamak icin kullanilabilecek gizli anahtar

Butun iletisim https uzerinden json ile saglaniyor. Kimlikler ACME'de anahtar ciftleri ile ifade ediliyor. Bir alan adi icin istek yapilmadan once gecerli bir anahtar ciftinin ozel anahtarinin o alan adini kontrol eden tarafindan sahipliginin gosterilmesi gerekiyor. Bu kisim bildigimiz acik anahtarli sifrelemenin aynisi oldugundan uzerinde cok durmaya gerek yok. Alan adinin ya bir DNS kaydi ile ya da sunulan bir dosya ile bir ozel anahtar tarafindan kontrol edildigi kanitlaniyor. Sertifika otoritesi bu kanitlama basarili olursa basarili mesaji ve sifirlama anahtari donuyor istemciye.

Kimlik kanitlama isleminin ardindan istemci, belirtilen alan icin bir sertifika imzalama istegi olusturuyor(CSR) ve bu istegi ozel anahtari ile imzalayip sunucuya gonderiyor. Sunucu gelen istegin daha once dogruladigi anahtar ciftine ait olduguna emin olduktan sonra sertifikayi olusturuyor ve istemciye gonderiyor. Bu cevapta sertifika yenilemenin tekrar bir dogrulama gerektirmedigi durumlarda, istemci tarafindan yenileme icin kullanilabilecek adres de gonderilebiliyor. Sertifikanin iptali icin istemci basitce, ozel anahtariyla imzaladigi iptal istemini sunucuya gonderiyor ve sunucu bu istegi aldiginda sertifikayi iptal ediyor. Istemci ya da sunucu yazacaklar icin taslak standardin burada atladigim teknik detaylarina yukarida paylastigim protokol adresinden ulasmak mumkun.

Sistem 100 metre yukaridan bakildiginda aciklamaya calistigim sekilde isliyor. Ucretsiz sertifikalarin edinilebilmesine olanak taniyacagi ve TLS implementasyonu onundeki teknik engelleri kaldirma potansiyeli oldugu icin interneti degistirebilecek bir proje olarak goruyor ve heyecanlaniyorum. Umarim Postfix, Nginx, ejabberd gibi projeler de ACME'yi ve dolayisiyla let's encrypt sertifika otoritesini otomatik olarak kullanabilmek ve yapilandirabilmek icin gereken adimlari en kisa surede atarlar. Bu sayede gorece daha guvenli bir internet deneyimi icin gereken en temel adimlardan birini atmis oluruz.



18 Nov 2014 @ 09:31 PM

03 November 2014


Nermin Canik

Teknolojinin Kadınları Etkinliği Sunumum


Geçtiğimiz günlerde Kadın Yazılımcı topluluğu ile birlikte İstanbul Hackerspace'de Ada Lovelace Day ve Grace Hopper Celebration'ı Türkiye'de de kutlamak için bir etkinlik düzenledik, bu etkinlik için ben de bir sunum hazırladım.

Etkinlik ile ilgili Cansu Uludağ'ın değerlendirme yazısı hayli kapsamlı olmuş, okumanızı tavsiye ederim. Hem vesileyle benim bu blog yazısında (zaman sıkıntısından) bahsedemediğim diğer arkadaşlarımın şahane sunumlarını da okumuş olursunuz.

 Bu blog yazısında, yoğunluktan ertelediğim bir işi yapmaya hazırlanıyorum. Etkinlikte yaptığım, hazırladığım sunumu paylaşıyorum. 

  Dünyada yazılım, bilişim ve teknoloji alanında kadınları teşvik etme amacıyla düzenlenen etkinlikler, programlar ve bu konuda kadınlara fon ayıran vakıflar hakkında bilgi verdiğim sunumuma buradan ulaşabilirsiniz.

 Çoğunlukla kadınların yer aldığı özgür yazılım, açık kaynak projeleri, organizasyonlarının yer aldığı (içerisinde yer almamla bildiğim, takip ettiklerim nedeniyle) bu sunumu peyderpey de olsa güncellemek yapılacaklar listeme girdi bile! :)
                    



03 Nov 2014 @ 11:26 PM

14 July 2014


Adil Güneş Akbaş

LaborComm 2014’te Düzenlediğimiz Paneldeki Sunuşum


Uluslararası İşçi ve İletişim Konferansı (LaborComm) [1], 2010 yılından bu yana Ankara Üniversitesi İletişim Fakültesi’nin [2] yürütücülüğünde düzenlenen ve bence oldukça önemli tartışmaların yürütüldüğü, dolu dolu geçen bir konferans. Bu yıl 5. kez düzenlendi. İlk kez geçen yıl dinleyici olarak katılabilmiştim LaborComm’a ve birçok oturumda epey bilgi edinmiş, tartışmalardan faydalanmıştım.

LaborComm 2014’ün teması, geçtiğimiz birkaç yılda dünyada ve Türkiye’de ortaya çıkan direniş hareketlerinin etrafında şekilleniyordu. Çağrı metninden [3] alıntılayacak olursam:

“Geçtiğimiz birkaç yıl tüm dünyada ve Türkiye’de toplumsal hareketlerin yükseldiği ve bu çerçevede iletişim ve iletişim ağlarının önem kazandığı bir dönem oldu. Egemenler interneti artık sadece yeni birikim stratejilerinin ayrılmaz bir parçası olarak değil, aynı zamanda kendi egemenliklerine yönelen büyük bir tehdit olarak da görmeye başladılar. Bu çerçevede internet üzerindeki izleme faaliyetlerinin giderek tırmandığı açığa çıkarken, internetin sınırlandırılmasına yönelik düzenlemeler de giderek daha fazla gündeme geliyor. Ancak diğer yandan internet üzerindeki görece özgür alanların sınırları genişliyor ve buralardaki iletişim ve örgütlenme kent meydanlarında somutlaşıyor. LaborComm 2014, bu alanda yaşanan deneyimlerin bilgisini üretmeyi ve ileriye dönük olarak emeğin ve iletişimin özgürleşim olanaklarını değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Bunun yanı sıra düzenlenme amacına uygun olarak iletişim ve emeğin kesiştiği tüm alanlara ilişkin çalışmaları beklemektedir.”

Tahmin edilebileceği gibi, Gezi Direnişi ile ilgili epeyce bildiri vardı, programdan da görülebilir. Biz de, hem Gezi Direnişi’ni, hem de özgür yazılımı, özgür İnternet’i ve özgür iletişimi önemseyen 4 bilişim emekçisi (İzlem Gözükeleş, Taylan Özgür Yıldırım, Oktay Dursun ve ben) olarak bu yıl konferansta bir panel düzenlemeyi önerdik. Konferans yürütücüleri fikre olumlu yaklaştılar ve böylelikle konferansın kapanış oturumunu kapmış olduk. Oturum başkanımızın da şu an iletişim alanında akademik çalışmalarını yürüten ama özünde bizler gibi bilgisayar mühendisi olan Doç. Dr. Funda Başaran Özdemir olmasıyla biraz daha rahatladık 🙂

Panelimizin başlığını “Direniş Kendi İletişim Kanallarını Oluştururken; Özgürlük, Yazılım, İnternet ve Emekçiler” olarak belirledik, her birimiz konunun farklı birer boyutunu ele almaya çalıştığımız birer sunuş yaptık. Sunuşların ardından salondan gelen soru ve katkılarla da tartışmayı genişlettik. Hem bizlerin izlenimi, hem de panel sonrası dinleyicilerden gelen geri bildirimlere dayanarak söyleyebilirim ki güzel bir panel oldu.

Konferansın bildiri kitapçığı şu anda hazırlanma aşamasında. Önümüzdeki birkaç hafta içinde yayımlanmış olacak sanırım, konferans web sitesinden e-kitap olarak da indirilebilecek. Bizim paneldeki sunuşlarımız konferansın diğer oturumlarındaki gibi akademik bildiri niteliğinde değildi, ama yine de panelde konuşulanların da bildiri kitapçığında yer almasının güzel olacağını söylediler bize. Ben de toparlayabildiğim kadarıyla yaptığım sunuşu genel hatlarıyla kısa bir metinde aktarmaya çalıştım. Aşağıda o metni bulabilirsiniz.

Panelde ilk sunuşu ben yapmıştım ve özgür yazılımı neden bu kadar önemsediğimizi kısıtlı zamanda hızlı biçimde anlatmaya çalışmıştım. Yaptığım sunuşun içeriğinin büyük bir kısmı, bir süredir farklı etkinliklerde yaptığım “Her Yer Linux Her Yer Özgür Yazılım” sunumumla[4] çakışmakla birlikte, o sunumda yer verip burada anlatmadığım ve burada olup onda olmayan bazı kısımlar da var.

Özgür Yazılımı Neden Bu Kadar Çok Önemsiyoruz?

Richard Stallman’ın bundan yaklaşık 30 yıl önce başlattığı özgür yazılım hareketi, artık başladığı noktanın çok ilerisinde. İnternet’in sağladığı yayılma olanağının da katkısıyla bugün dünyanın her yerinde çeşitli özgür yazılımları geliştiren, yaygınlaştıran, yerelleştiren, paylaşan ve kullanan insanlar, şirketler ve hatta devletler bulunuyor. İnternet’e bağlı herhangi bir cihazı kullanan bir kişi, kendi kullandığı yazılımlar özel mülk yazılım olsa bile bağlandığı web sitesi özgür yazılımlar aracılığıyla hazırlandığı ve sunulduğu için dolaylı yoldan da olsa özgür yazılımları kullanmış oluyor. Teknik yeterlilikleri ve üstünlükleriyle özgür yazılımlar bilişim alanında kolaylıkla vazgeçilemeyecek bir yer edinmiş durumdalar.

Öte yandan, özgür yazılımı bu kadar çok önemsememizin ve her fırsatta öne çıkarmamızın sebebi sadece sunduğu teknik olanaklardan kaynaklanmıyor. Tarihçesi, ortaya çıkış gerekçeleri ve gelişim süreci ele alındığında özgür yazılım meselesi, teknik bir tartışma olmanın çok ötesinde, politik bir mesele olarak karşımızda duruyor. Özgür yazılım hareketini başlatan ve günümüzdeki en önemli temsilcilerinden biri olan Richard Stallman, çeşitli söyleşilerinde bu durumu şöyle dile getiriyor:

“Özgür yazılım, sadece teknik bir mesele değildir. Aynı zamanda etik, sosyal ve politik bir meseledir. Sadece bilişim alanında çalışanları değil, toplumun her kesimini ilgilendirir. Düşünce özgürlüğü, ifade özgürlüğü, kişisel bilgilerin gizliliği gibi konularla doğrudan ilgilidir. ”

Richard Stallman’ın çizdiği bu çerçeve, aslında epey geniş bir alanı tarifliyor olsa da, politik bir mesele olarak özgür yazılımı bireysel ve toplumsal özgürlükler bağlamında tartışmanın tek başına yeterli olmadığını düşünüyoruz. Elbette özgür yazılımların yazılım alanında üretici ve tüketiciler olarak bizlere sağladığı özgürlükler çok büyük önem taşıyor, özellikle de çokuluslu yazılım ve donanım tekelleri ile devletlerin bu özgürlüklerimize saldırılarını yoğunlaştırdıkları bir dönemde olduğumuzu göz önünde bulundurduğumuzda var gücümüzle savunmamız gereken bir mevkide bulunuyorlar. Fakat özgür yazılımı politik bir mesele olarak tartışırken, çok daha temelde olan ve aslında bu özgürlüklerin de kaynağını oluşturan, özgür yazılımların hem üretim hem de tüketim süreçlerini de doğrudan etkileyen bir noktayı ele almak istiyoruz: Kamusal mülkiyet. Eğer özgür yazılımlarla özel mülk yazılımları birbirinden net bir şekilde ayırt edebiliyorsak bunu sağlayan şey teknik özellikler değil, üretilen yazılımın ve kaynak kodunun mülkiyetinin kime ait olduğudur. Özgür yazılım hareketi, hem üretilen bir ürün olarak yazılımın, hem de o yazılımın üretilmesini sağlayan üretim aracı olarak kaynak kodlarının mülkiyetini topluma vermesiyle bir devrim yapmıştır. Yazılımın ve kaynak kodunun mülkiyetinin toplumsallaştırılması; yazılım geliştirme pratiklerinden paylaşım yöntemlerine, yazılımların çoğaltılma (kopyalanma) özgürlüğünden istenilen amaç doğrultusunda özelleştirilebilme ve kullanılabilme özgürlüğüne kadar tüm üretim ve tüketim süreçlerinin piyasa ekonomisi koşullarından bambaşka koşullarda şekillendirilebilmesine olanak sağlamıştır. Böylelikle hem bireysel ve toplumsal özgürlüklerimiz korunabilmiş, hem de özgür yazılımlar özel mülk yazılımlar karşısında birçok teknik üstünlüğe sahip olabilmişler ve yaygınlıklarını artırabilmişlerdir.

Politik bir mesele olarak özgür yazılımı ele alırken dikkate aldığımız önemli noktalardan bir başkasını da özgür yazılım hareketinin ortaya çıkış süreci bize anlatıyor. Bu nokta, özgür yazılım hareketinin, yazılımın metalaşmasına karşı geliştirilmiş bir hareket olmasıdır. 1970’li yıllara kadar, Richard Stallman’ın da aralarında bulunduğu yazılım geliştiriciler (hacker’lar) geliştirdikleri tüm yazılımları birbirleriyle paylaşmakta, böylelikle hem birbirlerinden öğrenmekte hem de çözülmüş bir sorunu tekrar çözmekle uğraşmak (“tekerleği yeniden keşfetmek”) zorunda kalmamaktadırlar. Yazılımların ticari olarak alınıp satılması yaygın değildir, bilişim alanında sadece donanım bir masraf kalemi olmaktadır. Ancak 1970’li yıllardan itibaren bu durum değişmeye başlar, yazılımın da parayla alınıp satılabileceği fikri yaygınlaşır ve birçok yazılım firması kurulur. Bunun yanı sıra, bu firmalar ürettikleri yazılımların kaynak kodlarını “ticari sır” oldukları gerekçesiyle paylaşmamaktadırlar. Bütün bunlara duyulan tepki, özgür yazılım hareketinin başlatılmasında tetikleyici olmuştur.

Özgür yazılım hareketinin uygulamaya koyduğu önemli özelliklerden birisi, hem kamusal mülkiyetle hem de hareketin metalaşma karşıtı niteliğiyle bağlantılı olan, “üretimde özgürlük, tüketimde eşitlik” ilkesidir. Özgür yazılımların mülkiyeti topluma ait olduğu için toplumun her bireyi özgür yazılımlar üzerinde aynı haklara sahiptir ve onları dilediği şekilde kullanma (tüketme) özgürlüğü vardır. Dolayısıyla tüketimde eşitlik sağlanmıştır. Öte yandan, yazılımı kullanma karşılığında bireylerden herhangi bir karşılık beklenmez. Üretim sürecine katılıp katılmama konusunda her birey kendisi karar verebilir ve üretime katılmayan bireyler, tüketim haklarını kaybetmezler; üretime katılan bireylerle hâlâ eşit tüketim hakkına sahip olurlar. Üretime katılmak isteyen bireyler ise bu özgürlüklerini istedikleri zaman kullanabilirler çünkü üretim aracı olan kaynak kodlarının mülkiyeti topluma aittir, onlar da bu kaynak kodlarını kullanarak istedikleri şekilde yazılım geliştirebilirler.

Özgür yazılım üzerine bugüne kadar yapılan sosyal araştırmaların bir kısmı, üretime katılan yani özgür yazılımları geliştiren ve diğer yollarla (çeviri, test, hata bildirimi vs.) bunlara katkı sağlayan bireylerin neden bu sürece katıldıkları sorusuna odaklanmıştır. Piyasa ekonomisi şartlarının geçerli olmadığı bir ortamda, bireyleri çalışmaya ve üretime yönlendiren sebepler birçok kez sorgulanmıştır. Bu araştırmalar sonucunda ortaya konan birkaç sonuca kısaca değinelim. Bunlardan biri, özgür yazılım toplulukları arasında bir “hediye ekonomisi” oluşmasıdır. Bir başka sonuç, bazı bireylerin “kendilerini kanıtlama” güdüsüyle üretim sürecine katıldıklarıdır; özgür yazılımlar kamusal alanda (İnternet) geliştirildiği için bu bireyler burada bireysel teknik becerilerini sergilemekte ve piyasa ekonomisinin geçerli olduğu yazılım geliştirme süreçlerinde (özel mülk yazılım üreten şirketlerde) iş bulma şanslarını artırmaktadırlar. Bir grup yazılım geliştirici ise, öğrenme ve merak güdülerini tatmin etmek amacıyla üretim sürecinde yer almaktadırlar; zihinsel emeğin ortaya konduğu yazılım geliştirme pratiğinde sıklıkla çeşitli “bulmaca”larla karşılaşılmakta, bireyler bu bulmacaları çözmekten zevk almaktadırlar. Tüm bunların yanı sıra, bazı bireyler de toplumsal çıkarları gözeterek özgür yazılımların geliştirilmesine katkı sağlamaktadırlar. Elbette saydığımız bu gruplar birbirlerinden homojen olarak ayrışmamakta, üretime katılan bir birey bu gerekçelerden birkaç tanesini sahiplenebilmektedir.

Özgür yazılımların geliştirilmesi aşamalarında kullanılmakta olan ve zamanla çeşitli gelişmeler göstermiş olan üretim pratikleri, ağırlıklı olarak meselenin teknik yönü ile ilgiliymiş gibi görünse de, esasen özgür yazılımın politik yanıyla doğrudan ilişkilidir. Özgür yazılımların tamamına yakını İnternet üzerinde, kamuya açık platformlarda geliştirilmektedir. Sadece geliştirilen yazılım ve yazılımın kaynak kodları değil, aynı zamanda tartışma ve karar alma süreçleri de kamusal erişime açık olarak yürütülmektedir. Bir özgür yazılımın geliştirilmesine katkı veren, yani üretim sürecine katılan bireyler, e-posta listesi ya da forum benzeri iletişim ortamlarında yazılım geliştirme süreci ile ilgili fikir alışverişinde bulunurlar ve bu iletişim ortamlarının arşivleri kamusal erişime açık olarak İnternet ortamında saklanır. Böylelikle üretim sürecine katılmayan bireyler de yürütülen tartışmaları izleyebilir, zaman zaman da çeşitli şekillerde kendi görüşlerini ifade edebilirler. Tüm bu özellikleriyle özgür yazılım geliştirme sürecinin oldukça verimli işleyen bir kolektif üretim süreci olduğu söylenebilir.

Özgür yazılımın, burada kısa kısa ele almaya çalıştığımız bu özellikleri, bu hareketin 30 yılı aşkın süredir adım adım ilerleyen ve büyük başarılar kazanan bir hareket olmasını sağlamıştır. Etkileri sadece bilişim alanıyla sınırlı kalmamış, özgür yazılımın başarısından etkilenen başka birçok alanda benzeri özellikleri taşıyan örnekler ortaya çıkmıştır. En basit ve akla gelen ilk örneği, özgür yazılım geliştirme sürecine benzer bir üretim süreciyle kolektif bilgi birikiminin oluşturulduğu Wikipedia projesidir. Benzer şekilde sinema, müzik, edebiyat gibi alanlarda çeşitli yansımaları olmasının yanı sıra, bilişim sistemlerinde kullanılan çeşitli donanımların kolektif biçimde üretilmesini ve bu alandaki tekellerin ortadan kaldırılmasını amaçlayan hareketler de ortaya çıkmaya başlamıştır.

Altını çizmeye çalıştığımız şekilde, özgür yazılım meselesi bir “politik mesele” olmayıp sadece bir “teknik mesele” olsaydı, tahminimizce şimdiye kadar çoktan sonlanmış bir durumda olurdu ve hepimiz özel mülk yazılımlara muhtaç olurduk. Bilişim ve iletişim teknolojileri hayatımızın her alanına nüfuz ederken, birer bilişim ve iletişim tüketicisi ve üreticisi olarak bugün sahip olduğumuz bazı bireysel ve toplumsal özgürlüklerimizi de çoktan kaybetmiş, ya da tıpkı Gezi Direnişi’nde olduğu gibi bunları savunmaya çalışıyor olabilirdik. Panelimizin ana konusuyla özgür yazılımın birbiriyle ne kadar içli dışlı olduğunu anlamak için, özgür yazılımı anlatırken sıklıkla kullandığımız bazı anahtar sözcüklere bitirirken değinmekte fayda var: “Özgürlük”, “Paylaşmak”, “Dayanışma”, “Kamusallılk”, “Kolektif üretim”, “Eşit tüketim”. Gezi Direnişi’ne baktığımızda, aynı anahtar sözcüklerin orada da meselenin kalbinde olduğunu görebiliyoruz.

adilga

[1] http://laborcomm.org/

[2] http://ilef.ankara.edu.tr/

[3] http://laborcomm.org/cagri-metni-2014/

[4] İlgilenenler LKD Seminer Çalışma Grubu sitesindeki Seminer Notları sayfasında bulabilirler:

http://seminer.linux.org.tr/seminer-notlari/



14 Jul 2014 @ 05:37 PM

01 July 2014


Serbülent Ünsal

Bir Takım Geçişken Şeyler



İnsanın hayatında pis rezil olduğu durumlar vardır. Gavur bunu WTF moment olarak havalı bir biçimde söylese de yurdum insanı "astir bea" olarak daha net anlaşılır hale getirmiştir bu olguyu.

Neyse efendim, bendeniz de dün itibariyle benzer bir anı yaşadım ve bu girdiyi yazmak şart oldu kendime ceza kabilinden. Burada resim puslanır sahne siyah beyaza döner ve olaylar şöyle gelişir;

Doktora aday adayımız giriş mülakatına girmek üzere 12 saatlik bir yolculuğun ardından ülkemizin tanınmış üniversitelerinden birine ulaşır. Mülakat saatine kadar araştırma konusu ile ilgili jüri hocalarının yazdığı makaleleri ve kitap bölümlerini okuyarak kendince özgüven depolamaktadır, gelişecek olaylara pek bir hazır olduğunu sanmaktadır.

Derken, mülakat saati gelir lakin, her toplumsal sıralama olayında olduğu gibi olay olması gereken vakitte cereyan etmemekte ısrarlıdır. Mülakat salonu önünde beklemekten sıkıldığı bir anda telefonla konuşmaktadır ki, adı okunur ve kahramanımız telefonunu aceleyle kapatıp olay mahalline intikal eder.

Salona girdiğinde karşısında 6 kişilik bir jüri vardır (WTF moment 1). 6 ya 1 eşitsizliği ilk başta kahramanımızın gözünü korkutsa da, çocukluğu "Kara Murat" serisini izleyerek geçmiş esas oğlanı yıldırmaz bu durum.

Yüksek lisans çalışmalarını kısaca özetlemesinin ardından bir South Park sessizliği oluşmuşken, yüksek lisans jürisinde bulunan bir hoca malum soruyu sorar;

"Sana yüksek lisans jürisinde bir soru sormuştum, hatırladın mı ?"

(Hatırladım lakin hatırlamak istemiyorum, çünkü bildiğin cevaplayamayıp mal gibi kalmıştım)

"Hatırladım hocam" der kahramanımız. Hoca işin peşini bırakmamaktadır;

"Baktın mı sınavdan sonra çözümüne sorunun ?"

"Baktım hocam" der esas oğlan.

(Baktın ama yetmez) der hoca içinden ve bu ses dışarı şöyle yansır;

"Anlat bakalım o zaman, difüzyon denklemlerinde neden ikinci derece türev kullanılır !!! "

"Bakın şimdi hocam, basitçe anlatmak gerekirse geçişen (diffuse) eden maddemizin ilgilendiğimiz bölümünü bir araba gibi düşünelim. Biliyoruz ki bir arabanın hareketini hesaplarken birinci derece türev bize hızı , ikinci derece türev ise hızdaki değişimi (hızlanma/acceleration) verir. Bizim derdimiz t anında x konumunda olduğunu bildiğimiz arabanın t+1 anında nerede olduğunu bulabilmekse eğer, hız ki, biz buna halk arasında birinci dereceden türev deriz bizim için tek başına birşey ifade etmez çünkü; arabamız t anından t+1 anı arasında hızlanmış veya yavaşlamış olabilir, arabanın hızının bu zaman aralığında nasıl değiştiğini bulmak için Anadolu'da ikinci dereceden türev olarak adlandırılan matematiksel işleme ihtiyaç duyarız."

Bu konu aşağıdaki videoda detaylı olarak açıklanmıştır ve dahi tam ekran olarak izlemeniz tavsiye edilir;




"Aslında bu konuyu matematiksel olarak Fick kanunları (ki onlar iki tanedir) ile açıklayabiliriz. Moleküllerin bir bölgeden diğer bölgeye geçişine akı der ve bunu J ile gösterirsek akıyı zamandan bağımsız olarak

  

şeklinde ifade edebiliriz. Burada D ilgilendiğimiz molekülün difüzyon katsayısı C derişim ve x molekülün katettiği mesafeyi gösterir. Bu kanun zamandan bağımsız olarak, derişimi farklı, iki bölge arasındaki geçişi ifade eder ve bu geçiş çok yoğun bölgeden az yoğun bölgeye doğru derişimler eşitlenene kadar devam eder."

"Fick birinci kanununda zaman mefhumunu ihmal edip benim bu soruya sonsuza kadar cevap verebilme şansım varmış gibi davranırken, gerçek durum böyle değildir. Aslında bu soruyu hiç cevaplamayıp doktora yeterlilikte bu soruyu sormanızı garanti altına almak ve daha sınava girmeden bir soru fazla cevaplayarak zamanı bükmek istesem de bunun evrende yol açacağı kaostan korktuğumdan bu ihtimali hızla eliyor ve konuya kaldığım yerden devam ediyorum"

"Neyse, yaptığı eşşekliğin farkına varan Fick "Achtung" der yani "Ben ne yaptım". Bunun üzerine ikinci kanununu yazar,

  

bu noktada akının kendisi hesaplanmaya muhtaç bir dede kaldı ki gayrıya himmet ede diye düşünen Fick bruder J yi birinci denklemden getirip yerine koyarak

  

denklemini elde eder. Bu da neden 2. dereceden türev sorusunun daha kitabi bir açıklamasını sunar bize"


Diyemedim ya la...




01 Jul 2014 @ 04:43 PM

17 June 2014


Ali Erkan İmrek

Pardus'a Göç Etmiş Kamu Kurumları


Takip edenlerin bildiği gibi Pardus projesi 2011 yılı sonunda teknolojik ve idari olarak sona erdirilmişti. Tübitak 2012 yılında yine Pardus adıyla  farklı bir proje geliştirmeye başladı. O yıllarda yeni projenin ilk idarecilerinin basına verdiği röportajlardan hatırladığım kadarıyla kamuda yaygın kullanım, ileri teknoloji gibi ilkelerden heyecanla bahsediliyor kulağa çok hoş geliyordu.

Aradan geçen yıllarda proje nereden nereye geldi hiç takip etmedim. Zaten artık gelinen noktada Pardus projesinin ne kadar kallavi bir teknoloji olduğunun/olmadığının bir önemi yok. Önemli olan kamu kurumlarının ve kamu idaresinin Linux ve özgür yazılımları tercih etme konusundaki iradesi. Maalesef  böyle bir irade göremedik. Tıpkı 2012 öncesinde olduğu gibi.

Ben yine de tarihe not düşme açısından BİMER aracılığı ile Tübitak'tan Pardus'a göç eden kurumların listesini istedim, gelen cevap aşağıda;


06.06.2014 tarih ve .... sayılı başvurunuz, BİMER sistemi üzerinden 
Kurumumuza yönlendirilmiş, Kurumumuz  tarafından incelenmiştir.

Pardus aşağıdaki Kamu Kurumlarında kullanılmaktadır:

- Milli Savunma Bakanlığı
- İSKİ
- Jandarma Genel Komutanlığı
- Gaziantep Halk Sağlığı Merkezi

Bu kurumlarda Pardus'a Göç yapmış toplam kullanıcı sayısı 
11 bin civarındadır.

Bilginize sunarız.

Zaten bu konu kamu idaresinin öncelikleri arasında zurnanın son deliği bile olmadığından kısa ve orta vadede pek umutlanmamak ve vatandaşların çocuğunun rızkından arttırıp ödediği vergilerin bir kısmının lisans anahtarları karşılığında ABD bankalarına aktarılmasını içimize sindirmek lazım.


17 Jun 2014 @ 12:36 PM

02 April 2014


Osman Tuzcu

Zpanel'da Roundcube WebMail Kullanıcı Şifre Değiştirme Plugin ayarları


Açık kaynaklı sunucu panelleri arasında zpanel en çok hoşuma giden oldu. Bir dostuma kurduğum sunucuda açılan maillerin kullanıcılarının WebMail üzerinde şifrelerini değiştiremediklerini öğrendim. Küçük bir araştırmadan sonra bir plugin aktifleştirmem gerektiğini anladım. Panelden panele epeyce farklı çözümler var ancak en güzel çözüm doğrudan sql çözümünü kullanmak.

Öncelikle /etc/zpanel/panel/etc/apps/webmail/config altında main.inc.php dosyasını editörümüzle açıyoruz.
$rcmail_config['plugins'] = satırını bulup aşağıdaki gibi düzeltiyoruz.

$rcmail_config['plugins'] = array('password');

 daha sonra /etc/zpanel/panel/etc/apps/webmail/config altında db.inc.php dosyasını editörle açıp aşağıdaki satırı bulup tırnak işaretleri arasındaki bağlantı cümleciğini kopyalıyoruz.


$rcmail_config['db_dsnw'] = 'mysql://root:<şifreniz>@localhost/zpanel_roundcube';


 sonra  /etc/zpanel/panel/etc/apps/webmail/plugins/password altında config.inc.php.dist dosyasını bulup 

#cp config.inc.php.dist config.inc.php

komutu ile kopyalıyoruz ve editörle açıyoruz.

1- Driver olarak sql kullanacağız.

$rcmail_config['password_driver'] = 'sql';

2. db.inc.php dosyasından kopyaladığımız cümleciği aşağıdaki kısma yapıştırıyoruz ancak sonunu zpanel_postfix olarak değiştiriyoruz. !önemli

$rcmail_config['password_db_dsn'] = 'mysql://root:<şifreniz>@localhost/zpanel_postfix';

3.query kısmınıda aşağıdaki gibi düzenliyoruz

$rcmail_config['password_query'] = 'UPDATE `mailbox` SET `password` = %c WHERE `username` = %u';

Kullanıcılar Kişisel ayarlar kısmında parolalarını değiştirebilirler.




02 Apr 2014 @ 03:11 PM

02 February 2014


Caner Bulut

ADB ve Fastboot / Bootloader Kurulumu ve Android SDK [Eğitim Dökümanı]


Blogumda ingilizce yazıyorum hep aslında ancak Android ile uygulama geliştiren arkadaşlara yardımcı olması için bu yazıyı yazmak istedim. İlk kurulumu yapacak arkadaşlar için karışık gelebilen konuyu bu yazı ile netleştirmek istedim. Android cihazınızı rootlamak, cihazın üzerinde işlemler yapmak için adb, fastboot uygulamalarının çalıştığından emin olmanız gerekmektedir.  Çünkü bütün boot uygulamaları bu toollar üzerinden cihaza erişmekte […]

02 Feb 2014 @ 10:07 PM